19181 skanuj0001 (218)

-ania z osobami i postaciami, których nigdy nie spotkały w rzeczywistości, a więc ■platerami bajek, filmów.

■Psychologowie rozwojowi uważają, że w kształtowaniu prospołecznych zachowań dziecka ważną rolę odgrywają takie środki wychowawcze jak: (1) modelowane, kiedy to dorośli zachowują się tak, jak chcieliby, aby zachowywały się ich dzieci, ■raz (2) indukcja, polegająca na podawaniu wyjaśnień, odwołujących się do dzie-dęcej ambicji, chęci stania się dorosłym i troski o innych (Eisenberg, 1992).

3.7.5. Negatywne zachowania dziecka

■Rodzice i wychowawcy obserwują u dzieci takie negatywne zachowania jak ■resja i brak posłuszeństwa.

■Przez agresję rozumie się działanie, które jest podejmowane z intencją szkodze-IMinnym. Agresja pojawia się w rozwoju dziecka wówczas, gdy zaczyna ono rozu-keć, że może być przyczyną zmartwień innych osób, a jednocześnie wie, co może ■ągnąć ukazując, że jest zmartwione (Macoby, 1980).

^■Dzieci przejawiają dwie formy agresji: instrumentalną i wrogą. Agresja instrumentalna (instrumental aggression) występuje w dążeniu do osiągania czegoś ^fegnionego: przedmiotu, miejsca. W takim przypadku dziecko może popychać ■Hie dziecko, uderzać. Z kolei agresja wroga (hostile aggression), nazywana także ■presją zorientowaną na osobę” jest obliczona na sprawienie bólu innej osobie, ■równo przez odwet, jak i sposób ustalania dominacji. Agresja instrumentalna zani-kJiwraz z wiekiem, w miarę jak dzieci uczą się zachowywać kompromisowo. ^Btomiast agresja zorientowana na osobę wzrasta między 4. a 7. r.ż. (Shantz, 1987). ^^Rrsze dzieci przedszkolne są także w stanie rozpoznać, kiedy ich rówieśnik jest I ranyślnie złośliwy i atakuje.

■Dzieci obu płci wykazują w toku rozwoju podobne zachowania, jednak chłopcy ^^Eardziej agresywni niż dziewczynki, a różnica ta zaznacza się w wielu kulturach, ^■łopcy są bardziej skłonni bić się, popychać, obrażać, grozić pobiciem (Ciick, Grotpeter, 1995). Różnice te powiększają się w 2. i 3. r.ż. U dziewczynek zachowa-I ńa agresywne zmniejszają się do 2. r.ż., a potem nieznacznie rosną. Natomiast ^^Blłopców obserwuje się stały wzrost zachowań agresywnych (Legault i Strayer, ■990). Niektórzy uzasadniają większą skłonność chłopców do bójek ich wyższą ^■ywnością fizyczną (Parsons, 1982). Inni są skłonni wiązać zauważone różnice ^■achowaniu agresywnym chłopców i dziewczynek ze stereotypem płci wzmac-| aianym przez odmienne zachowania rodziców (Fagot i Leinbach, 1989).

■Między 1. a 2. r.ż. występuje wzrost agresji instrumentalnej skierowanej narodzeń-I awo. Do 18. miesiąca dokuczanie i agresja fizyczna (zadawanie bólu) występują tak ■sno często. Pod koniec 2. r.ż. dzieci częściej dokuczają rodzeństwu niż zadają ból ■Dunn, 1988). Powodem agresywnych zachowań często staje się przedmiot w ręku ^boego dziecka, który do tego momentu nie stanowił obiektu pożądania. Ciekawe, że po ^■yskaniu przez jedno z dzieci tego przedmiotu, żadne z nich nie jest nim dłużej zain-^■sowane. Chęć posiadania przedmiotu a także możliwość „wygrania” z innymi stanowią nowe elementy dziecięcej interakcji. U dzieci między 3. a 6. r.ż. bójki o przed-

117