19368 skanuj0014 (215)

już ona poza pierwsze, analityczne, doświadczenia awangardowe.

Znamy ją także z tradycji polskiej, mianowicie z programu Awangardy Krakowskiej powstałego w tym samym czasie.

Kubizm poetycki.' Futuryzm nie wydał swej wersji francuskiej. Ghoć Francuzi brali żywy udział w głównych ruchach poetyckich wczesnej awangardy — mającej jak nigdy oblicze ponadnarodowe — wszystkie budzące szeroki oddźwięk europejski programy nowatorskiej poezji powstawały poza Francją. Dopiero surrealizm miał źródła francuskie. Ale również poezją francuska drugiej dekady wieku nasyciła się zdobywczym światopoglądem właściwym wczesnej awangardzie. Wyraził on się w nurcie nazywanym kubizmem poetyckim. Do głównych jego reprezentantów zaliczani są Guillaume Apollinaire, Blaise Cendrars, Max Jacob, Pier-re Reverdy.

Kubizm jest nazwą przydaną później przez badaczy twórczości tych poetów. Oni sami nie starali się stworzyć żadnej oryginalnej teorii poezji. Chłonęli inspiracje, jakich dostarcząła współczesność, inspiracje z poezji futurystów, z malarstwa kubistycznego, a także ze wszystkich obszarów życia, na których, jak sądzili, przejawia się nowoczesna umysłowość: z techniki, z kina, z dzisiejszej pospolitej kultury miejskiej, w której króluje gazeta, powieść zeszytowa, plakat. Nie rezygnowali przy tym z liryczności, przeciwnie, liryczność była dla nich czymś więcej niż jakością estetyczną, była pewną postawą wobec życia, wprowadzającą własny porządek w jego płynną materię. Nie widzieli też powodu, aby rozgłośnie buntować się przeciw tradycji. Stare wzorce uprawiania poezji zużyły się, to prawda, ale dziedzictwo przeszłości — dzieła, symbole, rzeczy materialne i zasoby biblioteczne — tkwi we współczesności luk samo prawdziwie jak wynalazki dzisiejsze, u najpierwsze i prymitywne produkty aktywności twórczej zachowują ciągle intrygującą świeżość. „Dzisiejszy poeta — pisał Apollinaire K; nie gardzi najmniejszym ruchem natury i jego ruch szuka odkryć zarówno w naj-rozleglejszych i najbardziej nieuchwytnych syntezach: w skupieniach mgławic, oceanach, narodach, jak w faktach pozornie najprostszych: ręka sięgająca do kieszeni, zapałka, którą się zapala przez potarcie, krzyki zwierząt, zapach ogrodów po deszczu, płomień rozniecany w palenisku” (tłum. M. Żurowski). Można powiedzieć, że dla dalszych przemian poezji ważniejsze niż rozlegle syntezy ogarniające mgławice i oceany były odkrycia ręki sięgającej do kieszeni i pocieranej zapałki. Doniosła rola, jaką odegrali poeci-kubiści w liryce dwudziestowiecznej wiązała się z tym, że w ich twórczości odzyskały pełne prawa konkret zmysłowy, oglądany w normalnej, codziennej perspektywie, mądrość życiowa, jaką weryfikujemy potocznymi doświadczeniami (i oczywiście poczucie przypadkowości i nielogiczności życia, -jakie równie często nas nawiedza), rekwizyty współczesnej kultury wielkomiejskiej wytwarzającej własne symbole, mitologie, wzory estetyczne. Wyrażali świadomość przynależności do wspólnoty ludzkiej nieskończenie wielkiej i zróżnicowanej, zaprzątniętej bezlikiem własnych spraw, które nie dają się sprowadzić do żadnego ładu esencjalnego oraz zarazem świadomość, że są wśród tego bezliku jakieś sprawy pierwsze, które mogą być pojęte tylko w przeżyciu bezpośrednim.

Nazwa „kubizm poetycki” przeniesiona została z malarstwa. Jest uzasadniona również tym, że poeci, których nazwano kubistami istotnie ściśle związani byli ze środowiskiem malarzy kubistów i w malarstwie tym dostrzegali