23564 SDC11035 (2)

~em» g -e-mb g o-mos (-io-mos); D-I du. -oma g -o-ma, -ema g -e-ma g -o-ma (-lo-ma): Jak widać, po zmianach fonetycznych i przesunięciach morfologicznych samogłoska -o- lub -e- stała się elementem końcówki. W pozostałych przypadkach samogłoski tematycznej nie widać, ponieważ wraz z dawnymi końcówkami uległa różnym przekształceniom, stając się bądź to końcówką, bądź to elementem końcówki (por. wyżej uwagi pod 1). Zwróćmy uwagę na następujące formy:

N sg. m. -& g -ó-s, -b g '-ós (-iós)', G sg. -a g -ó-d; A sg. -a g -ó-m (-ó-n), -b g -ió-m (-ió-n); L sg. -i g -o-i, -i g g ‘ -o-jf (-io-i); V sg. -e g -«; w tematach miękkich V sg. -« nie wiąże się bezpośrednio z pie. e, lecz zostało przeniesione z dawnych tematów -k. N pi. -f g o-/; A pl. y g -o-ns, ’-ę g ’-io-ns; L pl. -//a g -oi-su, ’-fya g -ie-i-su g -/o-l-si; N-A du. -a g -ó; G-L du. -u g -o-fc Niejasnego pochodzenia są w r.m.: D sg. -u (w pie. było -o[); G pl. -a, -a; w pie. było tu -ó-m (-ó-n)', być może, długa samogłoska uległa skróceniu i przeszła w samogłoskę jerową, co byłoby zjawiskiem wyjątkowym; I pl. -y; w pie. było -ols.

U rzeczowników r.n. większość końcówek jest zgodna z końcówkami r.m. i wykazuje takie samo pochodzenie, z wyjątkiem następujących przypadków: N-A-V sg. -o, -e (w tematach miękkich po przegłosie o ^ e), gdzie końcówka jest prawdopodobnie przeniesiona z deklinacji zaimka to g *tód\ trudno ją bowiem wyjaśnić rozwojem z pie. -óm (-óń), które powinno dać -a (w miękkich tematach -a, por. r.m.); N-A-V^r pl. -a g pie. -a; N-A-V-du. -( g -o-[, -i g -je-i g -io-i.

b) W deki. II dawne tematyczne -u- występuje w kilku końcówkach w postaci -a, -a-, por.: N sg. -a g -u-s, A sg. -a g -u-m, L sg. -arna g -ii-mi, I pl. -bmi g -u-mls,

L pl. -aya g -«-y« g -u-su, D-I du. -ama g -u-ma. W pozostałych przypadkach występują stare postacie oboczne do -u-, a więc -ou-, -eu- i -u-, co widać w ęs. i scs. kontynuantach w postaci -u, -ovi, -ovt, -ovu, -y, por.: G sg. -u g -ou-s, L sg. -u g -oy,

V sg. -u g -oy, D sg. -ovi g -ey-ai, N pl. -ove g -ey-es, G pl. -owa g -ey-om (?), G-L du. -ovu g -ey-oy, A pl. -y g -u-ns, N-A-V du. -y g -u.

c)    W deki. III tematyczne -a- widoczne jest w scs. formach: N sg. -a g -a,

D pl. -amb g -a-mu g -a-mós, L pl. -oya g -a-%U g -a-su, D-I du. -ama g -a-ma. W typie odmiany twardej w D sg. L sg., N-A-V du. końcówka -l pochodzi z -a-i, -o-i. W miękkim typie '-i g ’-e-i g -ie-i g -io-i, -ja-/, por. rąc-ł, ale dui-i itp.

W pozostałych przypadkach końcówki mają następujące pochodzenie: G sg, -y (typ twardy) g -ons g -d/ts; -ę (typ miękki) g -iens g -iotts; A sg. -g g -am,

I sg. Wm g -a-i-an, -eją g -ie-i-an g -ia-i-art; N-A pl. -y g -ons, -ę g -iens g -ions) G-L du. -u g -a-y.

d)    W deki. IV tematyczne -i- występuje w postaci -a, -a- w następujących przypadkach: N sg. -a g -i-s, A sg. -a g -l-m, I sg. m. -ama g -i-mi, D pl. -ama g -l-mos,

I pl. -ami g -i-mis, L pl. -aya g -f-yu g -l-su, D-I du. -ama g -l-ma. W kilku formach występuje postać -i g -i lub -ei (-ej), por.: A pl. -i g -ins, N-A-D du.

-i g -i, G sg. -i g -ei-s, D sg. -i g -ei (-i«i), L sg. -i g -ei, V sg. -t g -ei. Prócz tego w' następnych końcówkach pojawił się element -ą/- (-(/-) | dawnego -ei-: N pl. m. -bje g -el-es, G pl. -ą/a g -ei-om, G-L du. -i<ju g -ei-oy. Końcówka I sg. | -y2 (-iji) jest prawdopodobnie wtórnego pochodzenia; mogła ona powstać, podobnie jak -oję, -eję w tematach -a-, -\a-, według wzoru zaimków tojq, jeją (zob-§ 35. b).

e) W deklinacji V obejmującej dawne tematy spółgłoskowe rozszerzone zachowały się tylko niektóre końcówki odpowiadające pie. odmianie tematów spółgłoskowych. Należały tu: N sg. m. -y < -uns, -ons; N sg. n. -ą < -en, -en/; N sg. f. -t < -er;

N sg. f. -y ^ -us (pie. temat samogłoskowy na -u-); G sg. wszystkich typów -e < -es;

D sg. wszystkich typów -i < -ej, A sg. m. i f. -i ^ -tji; L sg. m., n. i f. (w tematach -łt>-) -e, którego pochodzenie jest niejasne; N pl. m. -e < -es; G pl. wszystkich typów -», podobnie jak w innych tematach (por. w I i 111 deki. -», -s, w II deki. -ov-t, w IV deki. -bj-b), jest niezbyt jasnego pochodzenia. Prawdopodobnie zaszło tu skrócenie pie. -óm w -óm, co mogło dać z kolei -s; G-L du. wszystkich typów -u < -oy. Pozostałe końcówki zostały zapożyczone z innych deklinacji (por. o tym bliżej § 11, c, d, e).

Ze stanowiska genetycznego należy jeszcze zwrócić uwagę na charakterystyczne przekształcenie dawnego pie. typu o temacie -u- na typ spółgłoskowy -w-. Stało się to we wczps. epoce, kiedy -u- w położeniu przed końcówkami samogłoskowymi rozwinęło się w fiy, co z kolei przeszło w -bv-, por. N sg. *suekrus > *syeftru > svekry, ale G sg. *s\^ekru-es > *syekru-e > *suękrićtf-e > sveknv-e itp.

§ 35. Wzory deklinacji zaimków

a. Zaimki nierodzajowe

	sg-		pl.		d	u.
	azb	ty	my	vy	vi	va
N	azb i	ty	my	vy	vź	va
G	mene	tebe	non	vasb	naju	raju
D	mbnź, mbnź, mi	tebź, ti	namb	vamb	namtt	rama
A	mene, mą	tebe, tą	nasb, ny	ras*, vy	na	ra
I	mtnóją	toboją	nami	vami	nama	rama
L	mbnź, mbnź	tebź	nasb	vasb	naju	raju

	są	kbtO	ŹbtO
_Sg-____
N		kbtO	ŹbtO
G	sebe	kogo■	źeso, źbso (źego)
D	sebź, si	komu	źesomu, źbsomu (źemu)
A	sebe, są	kogo	ŹbtO
I	soboją	cźmb	źtmb
L	sebź	komb	źemb

Uwaga: Formy pl. i du. nie iitnieją.

143