24353 P1190796

137

13*

d. Pwnrr IdwlBi na teranie Pomorza i półnoono-wsohotlnlsj Polski

U aohyUm ZZZ lab v początkach IV okrasa opoki brązu no teronio Zachodniego 1 Środkowego Poaom, no podłożu miejscowej kultury etar-iMp okresu opoki brązu, wykształciła się grupa zachodniopomorska. Zapewne pewien **^łMt v JsJ powstanie wniosła także kulturo przedłuży oko, która oddziaływała no obosor Pomorza Zachodniego. V ciągu III okraso epoki brązu no Pomorzu Zachodnia zaczęło elf upowszechniać olało pał anis 1 stopniowo zaczęto w większym stopniu używać ceramiki do wyposażenia grobów. Zarówno u sohylku HI, Jak 1 w ciągu IV okresu epoki brązu obok płaskich grobów występowały tu groby kurhanowe. Spotyka elf wóród nich groby szczególnie bogato wyposażona w wyroby brązowe /Benie, woj. Szczecin/, uważane za groby naoZelników. V V okresie epoki brązu upowszechniły się ostatecznie płaskie cmentarzyska ciałopalne a grobami popielnicowymi. Wa terenie Pomorza Zachodniego 1 środkowego istniał *Joż od U okresu epoki brązu lokalny przemysł odlewni owy o swoistym, pomorskim, charakterze, silnie powiązany stylistyczni# poprzez Meklemburgię z metalurgicznym ośrodkiem nordyj-skim. Vy tworzył się na terenie Pomorza szereg lokalny oh form wyrobów brązowych, do których należą duże naramienniki z dwoma tarczkami, zdobione grupami kresek, szpile brązowe z główkami w postaci dużej tarczki zwiniętej ślimaoznioowato a płasko rozklepanej taśmy, kolie a paciorków brązowych typu Storkowo, trsyoaęśoiowe klamry złożone z dwóch ozdób binoklowmtyah złą ozony eh kabłąkiem o dwóch zaozepaoh haczykowatych oraz lokalne typy bransolet i naszyjników brązowych. Ceramika grupy zachodniopomorskiej wykazuje podobieństwo do ceramiki położonych bardziej aa południe grup kultury łużyckiej. U sohylku HI okresu epoki brązu pojawiają się sporadycznie naczynia guzowe, f IV okresie występuje ceramika ostroprofiłowana, naozynia zdobione eAegensrowsnyz ornamentem guzowym, szerokimi ukośnymi żłobkami i żłobkami pionowymi /tabl. XXXI, 8-11/. Do form związanych z północną strefą kultury łużyckiej należą gliniane pokrywki obejmujące, którymi nakrywane popielnice na cmentarzyskach. V V okresie epoki brązu obserwujemy tendencje do łagodzenia profilów ceramiki. Rozpowszechnia się zdobienie naczyń szerokimi poziomymi żłobkami, jak też paskami ukośnie zakres kowanych trójkątów. Dla Pomorza Zachodniego charakterystyczne są wówczas pieskie talsrzowets misy bogato zdobione ukośnymi żłobkami, nawiązujące do podobnych form z grupy brandenbursko-

-lubuskieJ•

Be terenie Pomorze Gdańskiego lokalizujemy grupę wschodni oporno r-okfti która w literaturze nosi też nazwę grupy kaszubskiej. Grupa ta ukształtowała się podobnie Jak grupa zachodniopomorska u sohylku III

lub raczej w początkach IV okresu epoki brązu. Początkowo rozpowszechnione były tu ciałopalne groby w kurhanach o nasypach z kamieni. Dopiero u schyłku epoki brązu upowszechniły się płaskie cmentarzyska ciałopalne. Do większego rozwoju tej grupy dochodzi dopiero we woze-snej epoce żelaza.

Na terenie Ziemi Chełmińskiej, na prawym brzegu dolnej Vlsły, wyodrębniła się niewielka, lokalna grupa chełmińska. Początki osadnictwa kultury łużyckiej na tym terenie próbuje się datować jeszcze aa III okres opoki brązu, ale grupa chełmińska wykształciła się dopiero w IV okresie tej epoki i poprzez V okres przechodzi do wozeeaej opoki żelaza, gdy nastąpił szczytowy okres jej rozwoju. Starsza fasa z epoki brązu Jest dotąd słabo rozpoznana. Ludność stosowała tu oiało-palny obrządek pogrzebowy. Zmarłych składano w grobach poplelnloo-wych zazwyczaj bez konstrukcji kamiennych, na płaskich cmentarzyskach. Ceramika z IV i V okresów epoki brązu nawiązuje pod względem formy i dekoracji do ceramiki z tych okresów z obszarów Wielkopolski Ł Kujaw.

Także w IV okresie epoki brązu pojewiła się kultura łużycka na torenie Warmii 1 części Mazur, gdzie sięgała ku północy po Prsgołę. Wyróżnia się na tym terytorium grupę w ann i.jako-magurską. Zmarłych chowano tu spalonych albo na dużych płaekioh cmentarzyskach popielni oo wy oh, Skibo w dużych kurhanach usypanych z ziemi i zawierających w obrębie nasypu llozne pochówki. Także na płaskich cmentarzyskach spotyka się zwyczaj nakrywania lloznych grobów wspólnym brukiem kamiennym. Ceramika wykazuj# podobieństwa do naczyń grupy chełmińskiej, a w pewnym stopniu też do osraulkl kultury lużyoklej z północnego Mazowsza. Kultura łużycka na terenie Warmii i Mazur rozwijała się Jeszoze w ciągu V okresu epoki brązu. Natomiast we wczesnej epooe żelaza nastąpiły na tym terenie poważne zmiany osadnicze i rozprzestrzeniła się tu kultura kurhanów zachodniobaltyjakich.

e. Grupa górnośląako-małopolakft

Na wschód od zasięgu grupy śląskiej rozwijała się grupa górnośląsko-małopolska. Zajmowała ona pólnooną i wschodnią część Górnego Śląska, południowo-waohodnią część Wielkopolski wraz ze skrawkami śląska środkowego i zachodnią część Małopolski. Grupa ta wyksatał-oila się na terenie zajmowanym w II okrasie epoki brązu przez kulturę przodłużyoką, a w części przez kulturę trzclniaoką. Ko powstanie omawianej grupy wpłynęły toż w znacznym stopniu bezpośrednio lngsron-oja zo strony ludności grupy śląskiej i oddziaływanie grupy śląskiej. Od sainogo początku grupa górnośląsko-uelopolska była w poważnym stop-