25560 R5PC A str169

Prawa podmiotowe występują tylko w ramach stosunku prawnego. Prawu podmiotowemu odpowiada więc ciążący na innej osobie obowiązek. Treść prawa podmiotowego określana jest nie tylko przez to, co wolno czynić uprawnionemu, ale i przez to, do czego jest zobowiązana druga strona. Błędne jest upatrywanie istoty prawa podmiotowego wyłącznie w obowiązkach innych osób.

Prawo podmiotowe nie tylko wynika z norm prawnych, ale czerpie z nich środki ochrony. Przepisy pozwalają w razie potrzeby wyegzekwować przysługujące uprawnienia przy pomocy państwowego aparatu przymusu.

Prawo podmiotowe obejmuje jedno lub więcej uprawnień, związanych ze sobą funkcjonalnie i stanowiących element danego typu stosunku prawnego. Uprawnienie jest więc częścią prawa podmiotowego lub wypełnia całe prawo podmiotowe.

Prawo podmiotowe jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do uprawnienia. W stosunku cywilnoprawnym występuje z reguły kilka uprawnień, mają one znaczenie równorzędne lub nierównorzędne, powstają jednocześnie lub niejednocześnie, a ich losy w czasie trwania stosunku prawnego mogą być różne. Uprawnienia te razem wzięte tworzą prawo podmiotowe.

Ilustracji stosunku prawa podmiotowego do zawartych w nim uprawnień dostarcza przepis art. 790 k.c., który stanowi, że przewoźnikowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na przesyłce dla zabezpieczenia przewoźnego i innych należności. Ustawowe prawo zastawu jest prawem podmiotowym przewoźnika w stosunku prawnym nawiązanym przez zawarcie umowy o przewóz przesyłki. Na prawo to składają się następujące uprawnienia: a) przewoźnik może przesyłkę zatrzymać, odmawiając jej wydania odbiorcy do chwili uiszczenia wszystkich należności, b) w razie potrzeby przewoźnik może spowodować sprzedanie przesyłki przez odpowiednie organy i w odpowiednim trybie, c) z uzyskanej w ten sposób kwoty może zaspokoić swoje roszczenie.

Trzy uprawnienia składają się w tym przykładzie na jedno prawo podmiotowe. Tylko wówczas, gdy prawo podmiotowe składa się z jednego uprawnienia, można utożsamiać te pojęcia i stosować je zamiennie.

Uprawnienie skonkretyzowane, skierowane do oznaczonej osoby jest roszczeniem. Ilustruje to następujący przykład. Przewoźnik jest uprawniony do żądania od każdego odbiorcy zapłaty przewoźnego. W chwili dostarczenia przesyłki uprawnienie to konkretyzuje się, gdyż abstrakcyjny dotąd odbiorca przekształca się w konkretną osobę, a przewoźne wyraża się określoną ściśle kwotą, której przewoźnik może żądać od tej osoby. Uprawnienie, jakie przysługuje każdemu przewoźnikowi, skonkretyzowało się co do treści, wysokości oraz osób uprawnionych i zobowiązanych.

Z różnych podziałów praw podmiotowych w prawie cywilnym szczególnie ważny jest podział na:

1)    prawa podmiotowe bezwzględne,

2)    prawa podmiotowe względne.

169