25644 P1190856 (2)

dl ach ni *1 i cmi© • po tyka się wyroby metalowo _f ais wśród niob są ro-prsssntnwsiii takde wyroby charakterystyczno dla kultury aiwaińftkltj• Ra t srania Wysp 11 siniaki oh budowano kolista domostwa na podwalinach olotonyoh s kamieni, a paleniskiem wewnątrz.

Typową forsą grobów są kurhany a wewnętrznymi konstrukcjami kami smiynl , nlssacaąoo wswnątra skrzynia z płyt kamiennych. V grobaoh tych pras walnie są poóhówkl szkieletowe, a rzadziej ciałopalne. Bardzo ubogie wyposażenie grobów, a takie długotrwała użytkowania na północy, a± w głąb apoki żelaza, wyrobów w zasadzie typowych dla epo-kl brązu utrudniają datowania grobów. Ceramika to naczynia garnkowa-ta. prosta lub o es owa tym profilu, o powierzchni pokrytej kra skowaniem /estrychowaniem/, odciskami tkanin lub wygładzonaJ •

o, Raitnyy w pó i«n cno—wschodnie J części krajów nadbałtyckich

V północnej ozęścl krajów nsdbe ł tynki oh, zwłaszcza w północno— -wsobodnlaj Łotwie, w Estonii 1 w przyległych częściach północnej Rosji rozwijała się kultura ceramiki tekstylnej. ślady taj kultury stwierdzona tad na taranie Litwy. Ceramika tekstylna chórek t ery e ty -ozna dla taj knltory była wykonana s mesy ceramicznej s domieszką pokruszonych muszli 1 z domieszkami organicznymi• Powiertohnia naczyń jajowatych lub o azowa tym profilu óhropowaoona była ode lakami tekstylnymi. Ceramika ta miała pojawić się w połowie XX tyaląolaola p.n.a., a kultura oeramlkl tekstylnej miała rozwijać się przez cale Z tysiąclecie p.n.a. 1 następnie trwać ad do VI wieka n.e• Przypuszcza się, de znaczniejsze rozpowszechnienie się oeramlkl tekstylnej wląde się z wpływami ze strony kultury dlakowskleJ •

Ba północ od zasięgu występowania oeramlkl tekstylnej, na terenie wschodniej Finlandii, w Karelii 1 w północno-zachodniej Rosji, w oko-lloach Jezior Imdogz i Omega, występuje kultura oeramlkl azbestowej. Buczynie wykonane z masy oeramloznsj z domieszką azbestu, o nie wy— edrębniomyeh dnach, zdobione są ornamentem stempelkowym i nakłuciami. Z kulturą tą ląesy się sporadycznie występujące wyroby brązowe importowane • południa, ze środkowej Europy lob s obszaru kultury nordyj-skiaj. Rozwinięta była natomiast silnio miejscowa obróbka kamienia.

13. KDLHJRl JA8TORFSEA

Ve wczesneJ epooe dslaza w dalszym ciągu rozwijała się kultura kontynuująoa tradycje kultury nordyjskisj na taranie północnych Niemiec, Jutlaadli i południowej Skandynawii, V częśoi północnych Niemi •• modna wyródnló fazę przejściową pomiędzy kulturą młodszej epoki

brązu a kulturą roiwlnię t e J Jut epoki tulaza. Fazę tę nasywa alę fasą Vessenstedt i datuje Ją na VII — VI wiek p.n.a. V okras la tya na cmen-taraytkaob występują powszechnie groby ciałopalna w skrzyniach kamlen-nych lub w niskich kopoacb ułożonych z kamieni i obwiedzionych niekiedy wieńcem kamiennym, V materiale ceramicznym tej rasy widać Jeszcze znaczne wpływy ze strony kultury łużyckiej • V grobach spotyka się obok naczyń szpile z łabędzią szyjką i hakowate klemry do pasa.

We wczesnej epooe żelaza nastąpiło pogorszenie elę warunków klimatycznych • które było szczególnie odczuwalne w północnej ctfioi Europy. Zapewne te przyczyny spowodowały powabne wyludnianie terem Skandynawii 1 napór grup ludności w kierunku południowym, w poszukiwaniu lepszych warunków egzystencji. Silniejsze zawilgocenie powodowało tendencje do przejmowania w ubytkowanie obszarów o glebaoh lekkich, piaszczystych, a porzucanie terenów o glebach ciężkich. Z tym procesem również związane były przemieszczenia ludnościowo.

U schyłku okresu halsztackiego i następnie przez wczesny 1 środkowy okres lateński rozwijała się na teranie północnych Klemleo kultura Jas torf ska /Jas torf Kr. Ol zen w Dolnej Saksonii/. Kultura ta obejmowała głównie obszar Klemleo północny oh, zawarty pomiędzy dolną Wezerą a dolną Odrą. Kultura ta przekroozyła dolną Odrę i objęła tahZa Pomorze Zachodnie. Kultura Jas torf ska w ciągu wczesnego 1 środkowego okrasa lateńskiego rozprzestrzeni ale elę w kierunku południowym. Stopniowo zajęła ona dorzeoie środkowej Laby, docierając do Dolnych Loby o, północnej Saksonii 1 do Turyngii. Kultura Jas torf ska Jest bezpośrednią kontynuatorką rozwoju kultury nordyjsklej z młodszych okresów epoki brązu. V rozwoju kultury J aa torf sklej wyróżnia elę trzy fezy. V fezie a i częściowo w fazie b widoczne eą silne wpływy ze strony kultury halsztackiej , zwłaszcza w dziedzinie wyrobów me talowy cdi. V ciąga okresu lateńskiego kultura Jas torf ska zetknęła elę z oddziaływań i en kultury oeltyoklej 1 przejęła wiele cech lateńskich, co Jsst widoczno zwłaszcza w fezie o. Po fazie Jaetorf o następują dalsze fezy Rlp-dorf 1 Seodorf, które stanowią bezpośrednią kontynuację kultury Jas torf sklej w młodszym okresie przodrzymeklm /lateńskim/.

Ludność kultury Jas torf sklej ubytkowała duże /nieraz długotrwała/ cmentarzysko płaskie. Powszechnie stosowany był olałopalny obrządek pogrzebowy. Groby olało palne, przewabnie popielnicowe, albo ustawiane były w mały oh skrzynkach kom lenny oh a budowany oh z płyt, albo obstawiano były kamieniami. V grobach popielnice były i reguły nakryte misami odwróconymi dnem do góry. Groby wyposabano głównie w ozdoby 1 w części stroju, w większości wykonana z żelaza. Spotykamy szpila różnych typów /tabl. LV1II, 2-7/, między innymi typowe dla kultury Jas-