25930 skanuj0013 (184)

słów, zastępując im iniejako '• odniesienie;; pozasłowne. Pozwala znaczyć -bez wskazywania ^!na „świat”. Znak w przekładzie sko^yiikoyranym funkcjonuje s na wielu planach. Rozmowę np. da się scharakteryzować wyr łącznię w kategoriach n a s t ę p s twa znaków słownych odpowiadającego kolejnym . decyzjom .wypowie-dzeniotwórczym interlokutorów.. Jest ona porządkiem jednóliniowym — przebiega wzdłuż osi równoległej do prżedmiotu interesującego: rnzmóiWoów. Podobnie prze-mówienie czy wywód naukowy. Inaczej wygląda sytuacja przekazu skodyfikowanego. I on stanowi sekwencję, ale nie tylko linearną, lecz zarazem wielowymiarową. Ma porządek następstwa, ale ma także porządek r ó w no c z e s n o ś c i. Jest przebiegiem w czasie, ale jest również układem synchronicznym. Jest więc parole naśladującą langue. Przekazem, który swoim zorganizowaniem zbliża się do systemu językowego — kodu. Tą — charakterystyczna dla urządzeń systemowych tfa jeetnoczesność związków, w jakich pozostają między sobą znaki słowne, jednoczesność rozmaitych zadań przez nie spełnianych stanowi zasadniczą właściwość wypowiedzi poetyckiej. Słowo jest elementem zdania, a równocześnie uczestnikiem struktury rytmicznej. Łączy się z. sąsiadami w planie semantycznym, a równocześnie współtworzy instrumentację wypowiedzi. Jest usytuowane w wielu płaszczyznach „przyległości”. Strukturalny. jaorzadek.. wypowiedzi poetyckiej, opiera się .„na ustalonych regułach ekmiwAie.n c j i działającej na różnych poziomach jednostek lingwistycznych. Wers jest- równoważny, wersowi; Sylaba — np. w wierszu syłabicznym — sylabie,: ^strolą^w-y.śfStrofie-' Zestrój ińtonacyjny znajduje odpomednSfeLW innym zestrojiU, S|owq wykombinacji rymowej współbrzmi z innym sło-węm. y?§xąjęjizm,>„,któ.ry czym z, z&saĄy regułę;-    sekwencji- znaków i znaczeń, stanowi dla niektórych teoretyków (m. in. dla Jakóbsona) uniwersalną zasadę organizacyjną przekazu poetyckiego¹². Podstawową zasadę segmentacji stru-miehia językowego w jego rozmaitych przekrojach: składniowo-intonacyjnym, gramatycznym, leksykalno--semantycznym, metrycznym. Stąd też nie może dziwić szczególne zainteresowanie, jakim otaczają współcześni (najbardziej wyspecjalizowani) badacze poezji struktury wersyfikacyjne, gdzie zasada paralelizmu uzyskuje krańcową wyrazistość. Model porządku metrycznego może być traktowany jako skrajny wypadek skodyfi-kowania wypowiedzi, a więc jako najbardziej swą „zbyteczną” organizacją ku biegunowi poetyckości wychylony wzorzec komunikacji werbalnej.

Dążenie do układów w stopniu najwyższym — na ile to jest w języku możliwe — zorganizowanych, poddanych dyscyplinie regularności, dążenie do narzucenia charakteru strukturalnego stosunkom międzysłownym, do zamkniętości, którą wypowiedź ostro przeciwstawia swym poza językowym determinacjom — jest podstawą drugiego z kolei paradoksu mowy poetyckiej. Oto bowiem wewnętrzne uporządkowanie przekazu, które wyżej określiliśmy jako fundament jego informacyj-ności, ma skłonność w miarę rośnięcia —► do przeistaczania się w swoje przeciwieństwo. Im. bardziej układ jest zamknięty i unormowany, tym silniej — jak skądinąd wiadomo — uwidacznia się w nim tendencja do wyrównywania się stanów, do schematyzmu i jednostajnej przeciętności, tendencja do wzrostu entropii^1S. W tekście absolutnie zorganizowanym infor-

>² Nie fcjez znaczenia jest przy tym okoliczność, że paralelizm odgrywa ogromną rolę we wszystkich typach poezji ludowej, a zatem może być traktowany .jako najbardziej elementarna, niejako „pierwotna” forma poetyćkości. m

is wg określenia Bolzmanna „entropia jest miarą zagubio-

107