26005 skanuj0001

~W'^r

E O''⁷⁵

n

v U ! t ^! fR'V

i

i

s

;

-i -1

Marcel Mauss

Szkic o darze.

Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych

Oto nasz temat. W kulturze skandynawskiej i w wielu innych akty wymiany i umowy dokonują się w formie podarunków, w teorii dobrowolnych, w praktyce - obowiązkowo ofiarowanych i odwzajemnianych.

Praca ta stanowi fragment rozległ ej szych badań. Uwaga nasza skupia się od lat zarówno na systemie prawa kontraktowego, jak i na systemie świadczeń gospodarczych między różnymi sekcjami czy podgrupami składającymi się na tzw. społeczeństwa pierwotne oraz na te, którym możemy nadać miano archaicznych. Mamy tu do czynienia z ogromnym zespołem faktów, a same te fakty są bardzo złożone. Miesza się tu wszystko, co stanowi właściwe życie społeczne społeczeństw, które poprzedziły nasze - aż do pradziejowych. W tych „całościowych” zjawiskach społecznych, jak proponujemy je nazwać, wyrażają się równocześnie i za jednym razem wszelkiego rodzaju instytucje - religijne, prawne i moralne, zarazem rodzinne, polityczne i gospodarcze - zakładające szczególne formy wytwarzania i spożycia, a raczej świadczenia i podziału, nie licząc zjawisk estetycznych, wieńczących owe fakty, oraz przejawiających się w owych instytucjach zjawisk morfologicznych.

Pragniemy tu rozpatrzyć głęboki, ale odosobniony rys wszystkich tych nader złożonych tematów i tej wielości rzeczy społecznych w ruchu - jest nim dobrowolny, by tak rzec, pozornie wolny i bezinteresowny, a przecież wymuszony i interesowny charakter owych świadczeń. Przybierały one zawsze postać darowizny, podarunku ofiarowanego szczodrze nawet wtedy, gdy ów gest towarzyszący transakcji był tylko fikcją, formalizmem i kłamstwem społecznym, i gdy w istocie występowało tu zobowiązanie i interes ekonomiczny. Mimo że dokładnie wskażemy wszystkie różnorodne zasady, które ukształtowały w ten sposób pewną nieodzowną formę wymiany, tzn. sam podział pracy społecznej, to jednak spośród wszystkich tych zasad gruntownie zbadamy tylko jedną. Jaka jest reguła prawa i interesu, która w społeczeństwach zacofanych czy archaicznych sprawia, że przyjęty podarunek jest. obowiązkowo odwzajemniany? Jałca siła tkwiąca w rzeczy, którą się daje, sprawia, że darowany ją odwzajemnia? Oto problem, którym zajmiemy się w sposób szczególny, wskazując zarazem pozostałe. Przytaczając wielką liczbę faktów, sądzimy, że uda nam się udzielić odpowiedzi na pytanie i pokazać, w jakim kierunku można poprowadzić badanie zagadnień