26276 P1030094 (2)

/eremy Rifkin

państwa, powstały* stowarzyszenia i związki chłopskie działające na rzecz reformy rołnej. Do najbardziej znanych i aktywnych grup należą; meksykański związek autonomicznych regionalnych organizacji chłopskich oraz w Brazylii ruch bezrolnych robotników wiejskich²*.

Również Afryka przeżyw’a szybki wzrost aktywności trzeciego sektora. Działa tam ponad 4 tys. organizacji pozarządowych i wielu obserwatorów uważa je za najważniejszą siłę napędową rozwoju w tej części świata^{1 2}. W Ugandzie 250 lokalnych organizacji pozarządowych śpieszy z pomocą zdrowotną biednym. W Burkina Faso 2800 grup pracy społecznej, zrzeszających ponad 160 tys. członków, kopie rowy kanalizacyjne, buduje groble, dba o lasy, szerzy oświatę, buduje izby porodowe, apteki, szkoły i wiejskie szpitale, a także organizuje imprezy kulturalne i sportowe w małych miejscowościach całego kraju³.

W Kenii „Ruch Zielonego Pasa" utworzony przez 80 tys. kobiet zasadził ponad 10 milionów drzew i uczy sposobu rekultywacji, uprawy roli i stosowania nawozów naturalnych⁴. W Zairze organizacja „Kościół Chrystusa" zrzeszająca 12 tys. członków pracuje w 62 gminach w opiece zdrowotnej, oświacie i zadrzewianiu⁵.

W wielu krajach półkuli południowej, gdzie praktycznie nie istnieje gospodarka rynkowa, zwłaszcza na wsi, organizacje pozarządowe odgrywają nieco inną rolę niż ich odpowiedniczki na północy. W Stanach Zjednoczonych i w innych krajach rozwiniętych organizacje niezależne często podejmują działalność w dziedzinach, o które rynek dba mało lub wcale — np. budownictwo tanich mieszkań dla ludzi o niskich dochodach oraz schronisk dla bezdomnych. Julie Fisher z Uniwersytetu Yale mówi, że organizacje pozarządowe w Trzecim Świecie działają właśnie w tych dziedzinach,

Koniec pracy

które są obszarem działania sektora rynkowego w krajach rozwiniętych tylko dlatego. Ze w Trzecim świecie sektor rynkowy prawie w ogóle nie istnieje. Ludzie są tak biedni, Ze nie mają dosłownie Żadnych szans w tradycyjnej gospodarce — nie ma ona Żadnego znaczenia dla większości ludzi na świecie. Miejscowa ludność nie ma innego wyboru, jak znaleźć alternatywę dla rynku. Te substytuty często przekształcają się w działalność rynkową. Utworzenie mikro-przedsiębiorstw, spółdzielni, sieci handlu między wioskami, staje się często prekursorem elementarnego rynku w rejonie lub całym kraju. Według Julie Fisher obserwujemy tu na wielką skalę zjawisko promowania sektora prywatnego przez trzeci sektor. Zyski wytworzone przez sektor rynkowy są potem wykorzystane do sfinansowania rozwoju działalności trzeciego sektora⁶.

Trzeci sektor istnieje obecnie w każdym regionie świata. Jego błyskawiczna kariera wynika częściowo z potrzeby wypełnienia politycznej próżni powstałej po wycofaniu się sektora prywatnego i państwowego z działalności lokalnej. Globalne korporacje aktywne na światowych rynkach są zwykle nieczułe na potrzeby małych wspólnot. W wielu krajach Trzeciego Świata na ogół nie ma globalnej gospodarki rynkowej. Tam, gdzie istnieje, lokalne wspólnoty nie mają żadnych możliwości negocjowania warunków handlu. Reguły i przepisy ustalają anonimowi ludzie działający za zamkniętymi drzwiami gabinetów korporacji oddalonych o tysiące mil. Również miejscowe rządy nie angażują się w sprawy małych wspólnot. W większości są to rządy kruche, zbiurokratyzowane i skorumpowane.

W warunkach niskiego wzrostu gospodarczego, uporczywego bezrobocia, rosnącego zadłużenia oraz pułapki rynku globalnego, który zmusza każdy kraj do konkurencji na najniższym poziomie w handlu międzynarodowym, rządy tracą kontrolę nad lokalnymi wspólnotami. Skoro nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb i nie reagują na oddolne żądanie większego współuczestnictwa, przestają się liczyć w życiu własnych obywateli. Dzieje się tak zwłaszcza w Trzecim Świecie, co odzwierciedla subtelna zmiana, jaka dokonała się w spo-

349

1

   Luis Lopezlera-Mendez, Sociedad Civil y Pueblos Emergentes: Las Organizaciónes Autonómas de Promoción Social y Desarrolb en Mexico, Mexico City: Promódon del Desarrollo Popular, 1988 s. 60.

2

   Fisher, dz. cyt. s. 89; In Search of Deuelopment Some. Direcłion for Further Inoestigatwn, „The Journal of Modem African Studies" 2/1986 s. 323.

3

   Humań Deoebpment Report 1993 s. 93—94.

4

   Kenya s Green Belt Movement, „The UNESCO Courier" 3/1992 s. 23-25; Rtfo-resłation with a Humań Touch, „Grassroots Development" 3/1988 s. 38-40.

5

   Fisher, dz. cyt. s. 108.

6

Wywiad z 22.03.1994. Fisher mówi, że rządy krajów Trzeciego Świata na ogół cieszą się z rozwoju sektora non-profit, ponieważ stanowi on alternatywne źródło władzy. W wielu krajach rozwijających się sektor niezależny przekształca się w ważną siłę instytucjonalną, która odgrywa duży wpływ na żyde polityczne.