26637 P1020623

Mn    \|(«-tiidivwnr |n«\n*lv

Dla trionliW jednak i dla .inali(vkim (Ktkursti ta /miennośt od-wirniHIa hirle / poin</nrj nww i stanowi kluczowy Anielek, /.a pomocą kliiirf(u ujęcia i doświadczenie są konstytuowane w spo-łet/nej praktyce. lylko bowtetU dzięki naszej zdolności do zajmowania różnych stanowisk, brania strony „innych". spierania się | sobą i z innymi możliwa staje się myśl twórcza i rozważna. Gdy-bv, jak stwierdza Billig, świat nie był pełen sprzeczności, życie byłoby mechanicznie jałowe:

Io właśnie dlatego, ze zasób zdroworozsądkowych przekonań jakiejś '^nipy społecznej zawiera sprzeczne elementy, możliwa jest argumentacja, a przez to myśl. ... C*dybv dla członków społeczeństwa wszystko było jasne, wolne od dylematów i w pełni niesprzeozne, nie mieliby się o co spierać, a tym samym nie mieliby o czvm rozmyślać. (1988b: 12)

Billig (1987) expltate nawiązuje do starożytnych retoryków, którzy rozumieli dyiematyczną naturę zdrowego rozsądku i którzy byli ekspertami w wykorzystaniu ..banałów" do rozwijania strategii argumentacyjnych. Przez „banał" Billig rozumie podstawowe pojęcia lub kategorie zapewniające wspólny materiał, z którego ludzie budują argumentację. Uważa on, że ta sama walka banałów stanowi źródło namysłu i sprzeciwu we współczesnym życiu.

Podejście retoryczne, wrażliwe na rolę sporu w myśleniu i na dyiematyczną naturę życia codziennego, prowadzi do różnych interpretacji danych badań opinii publicznej, zwłaszcza tych, które starają się zidentyfikować „postawy”. Sugeruje, że odpowiedzi poszczególnych jednostek na pytania kwestionariusza będą odzwierciedlać kontekst, pewne rozumienie kulturowego znaczenia pytania i jego szerszego argumentu ulokowanego w czasie i przestrzeni. Na przykład pytania o związek między wzrostem gospodarczym a jakością środowiska w Wielkiej Brytanii lat 70. miały specyficzne znaczenie. Odzwierciedlają one okres, w którym zainteresowanie środowiskiem w szerokim zakresie dotyczyło ochrony architektury i krajobrazu i stanowiło zdecydowany margines polityki władz państwowych (zob. rozdział 2 powyżej). W latach 90. natomiast idea potrzeby równowagi między funkcjonowaniem środowiska a gospodarką stała się „banałem” z racji uznania przez większość państw zasad zrównoważonego rozwoju, przynajmniej w politycznej retoryce. Tak więc odpowiadając na pytanie ankiety, respondent starał się zrozumieć znaczenie swojej odpowiedzi w relacji do domniema-nego przezeń politycznego i taktycznego celu jej przeprowadzenia.

Z tego podejścia wynika też, że zakładane obiekty takich postaw trzeba pojmować jako ukształtowane bardziej interaktywnie i kontekstowo, niż się zwykle przyjmuje. Innymi słowy, oblekli wyrażonych postaw, a nie tylko same te postawy', są otwarte na interaktywne i relacyjne procesy, które ujmują dany problem w swoje ramv. I co najważniejsze dla naszej argumentacji w tym miejscu, takie procesy w dziedzinie nauki też można analizować za pomocą retoryki.

W innym kontekście resiMind™. 21

riitch innej logiki,    1 targu.

W len sposób badania ppipjj puMkaej 11 zarówno wagę ambmalrncji lud,Jurg,,    11M gg

ambtwalencja może «taimWbf namyd daar, B ■ mi sposobami podejścia do jakiejś kwesiii i argameti »«, mierze. Uważamy nawet bardziej ogólnie, że próby kategoryzowa-nia i kwantyfikowania postaw mogą więtej powiedzieć o konkret* nej sytuacji, w której ujawnia się te postawy ni/ i rzekomo itałuh atrybutach społecznych.

Powszechnie uważa się, że wiedza naukowa jest ponad takimi ramami dyskursu. W szczególności uważa się kwestie środowiska i „obiekty” zagrożenia za obiektywnie dane. Ostatnio jednak to założenie, że problemy środowiska istnieją w przyrodzie i czekają na „odczytanie” przez rozwijającą się wiedzę naukową i naukowe techniki, zostało poddane kiytyce (zob. Grove-White i Szerszynski 1992; Wynne 1987, 1992a; ogólniej o przygodnej, skonstruowanej i mało heroicznej naturze nauki zob. Collins i Pinch 1998). Pewna liczba szczegółowych studiów wskazuje dziś, że związek nauki z polityką jest przedmiotem interpretacji i negocjacji (Jasanoff 1990; Latour 1987). Kryteria kulturowe są implikowane zarówno przez definicję, jak i przez trajektorie spraw środowiska nawet w tak jawnie fizykalnych kwestiach, jak ochrona habitatu, kwaśne deszcze, globalna zmiana klimatu i wymieranie lasów (Hajer 1995; Shackley i Wynne 1995a; Thomson et al. 1990; Waterton et al. 1995). Badania opinii publicznej muszą postępować tak, jak gdyby te znaczenia były po prostu dane w przyrodzie, dlatego ab initio odcinają sprawy publiczne od instytucjonalnych interakcji, zachowań i zobowiązań związanych z ustanowieniem i narzuceniem tych spraw jako „danych” autorytatywnych odkryć nauki.

Nasuwa to myśl, że nie ma jednej „przyrody”, lecz że są różne przyrody. I nie są one zawarte w świecie fizycznym, lecz dyskursywnie skonstruowane przez procesy gospodarcze, polityczne i kulturowe,