26846 SNC03835

I 41 I I 1 ■ 1 I 1 . I I I I I I I I 11 H 1 I I » ! .» ł ł I 1 ,

1960 1965 1970 1975 1980 1965 1990

Ryj-15.7. Anomalie temperatury w stratosferze i w przyziemnych waritwach powietrza w latach 1960-1990 i wybuchy wulkanów (w nawiasach wskaźniki „siły” wybuchu). Trendy temperatury wskazują na rozwój efektu cieplarnianego (wg Schocnwicscgo, 1997, uzupetniony)

mu klimatycznego, powodował wzbogacanie atmosfery w tlen. Zbliżony do współczesnego skład atmosfery ukształtował się dopiero ok. 400 min lat temu. Odtąd głównie składniki o małej koncentracji - para wodna, C0₂ i CH₄ (metan) podlegały znaczącym fluktuacjom, wykazując zarazem charakterystyczną korelację ze zmianami klimatu. Zwłaszcza dwutlenek węgla i metan związane były zadziwiająco ściśle z oziębieniemi i ociepleniami (rys. 15.8). Okresom ciepłym - interglacjałom - odpowiadały poważne wzrosty koncentracji tych gazów, okresom zimnym, glacjalom, towarzyszyły małe stężenia.

Nierozstrzygnięty jest jeszcze definitywnie problem, czy fluktuacje stężenia gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla i metan, stanowią przyczynę czy skutek zmian temperatury przy powierzchni Ziemi.

Zmiany zawartości C0₂w atmosferze są regulowane przez pochłanianie tego gazu w Oceanie Światowym, który zatrzymuje mniej więcej połowę emitowanego do atmos-[ fery dwutlenku węgk. Pochłanianie to zmniejsza się jednak wraz ze wzrostem temperatury wód. Cieplejszy ocean powiększa więc cieplarniane właściwości atmosfery. Ponadto cieplejsze wody dostarczają atmosferze więcej pary wodnej, która również ma właściwości cieplarniane. Ciepły i wilgotny klimat sprzyja także uwalnianiu metanu z po-| wierzchni lądów.

Izwedzki badacz, S. Ąrrhenius. już w 1896 r. zwrócił uwagę na związek między zawartością dwu-lenku węgla w atmosferze i temperaturą, panującą na powierzchni Ziemi. Ocenił, że podwojenie j^j zawartości (w XIXjfcjkpncentracja Ćp_? wynosiła ok. 280 ppm) powinno spowodować ocieplenie o 6'C. W XX koncentracja C0₂ wzrosła prawie o 30%, natomiast średnia temperatura podniosła się ok. 0,6'C.

Wzrost temperatury na Ziemi oraz zniżkowy trend temperatury stratosfery (oznaczający „przechwytywanie” Schodzącego;Z powierzchni Ziemi promieniowania pod-