23367 P3100023

142    Polityczne i makroekonomiczne uwarunkowania...

czech (liczba migrantów przebywających w Niemczech w określonym momencie). Wykorzystane w tym rozdziale narzędzia ekonometryczne pozwalają jednak uwzględnić także dynamiczny aspekt problematyki i odnieść się do kwestii związanych ze skalą wyjazdów do Niemiec (strumienie). Opierając się na nowoczesnej metodologii ekonometrycznej sformułowano dwa modele — jeden w postaci długookresowej, a drugi z tzw. mechanizmem korekcji błędów (Error Correction Mechanism, ECM; por. Charemza i Deadman 1997; Greene 2003; Engle i Granger 1991 )³⁰. Jako zmienne wyjaśniające wykorzystano poziom PKB per capita w Niemczech i w Polsce (jako wskaźnik poziomu życia i możliwości dochodowych), stopę bezrobocia w obu krajach (jako miarę sytuacji na rynkach pracy) oraz wielkość wymiany handlowej między oboma krajami (konkretnie wielkość eksportu z Polski do Niemiec), co w świetle teorii handlu zagranicznego jest traktowane jako substytut mobilności zarobkowej.

Uzyskane oszacowania pozwalają na przyjęcie następujących wniosków odnoszących się do makroekonomicznych uwarunkowań migracji zarobkowych z Polski do Niemiec:

1.    Skala migracji zarobkowych z Polski do Niemiec (zasób polskich migrantów w Niemczech) może w dużym stopniu zostać wyjaśniona przy wykorzystaniu wskaźników sytuacji makroekonomicznej obu krajów. Zaproponowane modele spełniają najważniejsze kryteria poprawności statystycznej i są istotne (p < 0,01). Tym samym, można przyjąć, że istnieje warunkowany ekonomicznie potencjał migracyjny i w warunkach swobody mobilności zagranicznej mógł się on przekształcić w rzeczywiste strumienie migracji. Potwierdzono część hipotez stawianych przy konstruowaniu modelu. Generalnie, znaki estymatorów wskazują na pozytywny wpływ na rozmiary migracji z Polski do Niemiec, poziomu bezrobocia w Polsce oraz PKB per capita w Niemczech. W sposób negatywny na mobilność zarobkową Polaków wpływał poziom PKB per capita w Polsce, bezrobocie obserwowane na niemieckim rynku pracy oraz wielkość eksportu.

2.    Analiza kointegracji potwierdziła, że istnieje długookresowa zależność między sytuacją makroekonomiczną a skalą mobilności. Jedynymi

³⁰ Szczegółowe informacje na temat modeli i ich oszacowania zawiera aneks do części II.

zmiennymi, które w statystycznie istotny sposób wpływały na zasób polskich migrantów zarobkowych w Niemczech, były stopy bezrobocia w Polsce oraz w Niemczech. Czynniki związane z sytuacją na rynku pracy należy uznać za najważniejsze bodźce makroekonomiczne mobilności w długim okresie. Wynik oszacowania wskazuje, że w długim okresie migranci reagują na zmiany krajowej stopy bezrobocia z elastycznością bliską jedności: przy założeniu stałości innych zmiennych wzrost stopy bezrobocia o 1% powodował zmianę zasobu migrantów o 1,1 %. Wzrost stopy bezrobocia w Niemczech, czyli pogorszenie się sytuacji na rynku pracy w kraju przyjmującym, wiązało się ze zmniejszeniem skali migracji o 0,6%.

3.    Mechanizm korekty błędów (por. tablica 1. w Aneksie do części II) jest statystycznie istotny i ma właściwy znak, co oznacza, że udało się znaleźć estymator tempa dopasowań w krótkim okresie. Z modelu w postaci różnicowej wynika ponadto, że w krótkim okresie miała znaczenie przede wszystkim zmienna odnosząca się do stopy bezrobocia w Polsce (wpływ jednoznacznie pozytywny). Dodatkowo, zanotowano statystycznie istotny wpływ zmiennej, określającej sytuację ekonomiczną w kraju docelowym (PKB per capita). Wyniki te wskazują, że negatywne zmiany ekonomiczne w Polsce skłaniają dodatkowe osoby do podejmowania migracji zagranicznych, czyli generują zwiększenie strumienia migracyjnego. Czynnikiem przyciągającym w krótkim okresie jest przede wszystkim koniunktura w Niemczech.

4.    Oszacowania odnoszące się do zmiennych, określających sytuację dochodową i poziom życia w obu krajach nie pozwalają na jednoznaczną weryfikację hipotez stawianych na gruncie modelu neoklasycznego (nie są statystycznie istotne w długim okresie), ale je potwierdzają Wyniki modelu są więc zbliżone do doświadczeń badawczych z innych krajów, gdzie wielokrotnie nie udawało się potwierdzić statystycznie istotnego wpływu tego typu zmiennych. Potwierdzono jednak, że wraz z poprawą sytuacji w Polsce (wzrost poziomu PKB per capita), skała migracji zarobkowych do Niemiec maleje. Wzrost zamożności społeczeństwa niemieckiego mierzony za pomocą PKB per capita spełnia rolę czynnika przyciągającego migrantów z Polski.

Komentarza wymaga fakt, że zależności te nie są istotne w sensie statystycznym (z wyjątkiem wpływu PKB w Niemczech w krótkim okresie). Po