ORGANIZACJA TURYSTYKI W POLSCE
— 110 —
W polskiej turystyce znaczącą rolę od lat pełnią społeczne stowarzyszenia turystyczne. Oprócz organów administracji publicznej, przedsiębiorstw i organizacji samorządu gospodarczego, są one ważnym ogniwem w systemie organizacyjnym turystyki w Polsce. Największe stowarzyszenia, których cele i działalność statutowa związane są bezpośrednio z turystyką i które działają w skali ogólnokrajowej, to: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych oraz Polskie Stowarzyszenie Campingu i Caravaningu.
Głównym celem działalności społecznego sektora turystyki jest upowszechnianie turystyki, przyciąganie do niej dzieci i młodzieży, szkolenie społecznych kadr turystycznych, popularyzacja krajoznawstwa, organizacja i troska o stan szlaków turystycznych, rozwój turystyki kwalifikowanej itp. Stąd działalność społeczną w turystyce cechuje system członkostwa w organizacjach i stowarzyszeniach turystycznych, system zniżek za usługi świadczone członkom tych organizacji itp. Działalność społeczna w turystyce zakłada bezpłatne świadczenie pracy przez społeczną kadrę organizatorów imprezy (z ewentualnym zwrotem kosztów przejazdów, zakupionych materiałów itp.), co obniża znacznie koszty imprez turystycznych. Pozwala to organizować turystykę tanią, ale na wysokim poziomie jakościowym. Przyjmuje się zasadę, że zysk osiągnięty przez organizację społeczną w zasadniczej części powinien zostać przeznaczony na jej cele statutowe.
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK) powstało 15 grudnia 1950 roku w wyniku połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Jest „spadkobiercą” idei, tradycji i majątku obu tych towarzystw. Jest członkiem organizacji międzynarodowych, m.in. Alliance Internationale de Tourisme, Naturfreunde Internationale. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze to największa turystyczna organizacja społeczna w Polsce działająca jako stowarzyszenie; posiada osobowość prawną. Terenem jego działalności jest obszar Polski, a siedzibą jego władz naczelnych Warszawa.
Do jednostek organizacyjnych PTTK zalicza się oddziały, koła i kluby, a także jednostki specjalistyczne. Oddziały PTTK, jako terenowe jednostki towarzystwa, posiadają osobowość prawną, a koła i kluby wchodzą w ich skład. Na początku 2005 r. działało 340 oddziałów PTTK (m.in. w powiatach, miastach, gminach, zakładach pracy, szkołach, Wojsku Polskim, środowisku akademickim) grupujących ponad 3 tys. kół i klubów, zrzeszających około 70 tys. członków. Oddziały mogą tworzyć komisje, rady i zespoły stosownie do istniejących potrzeb i zainteresowań członków PTTK. Mogą one także tworzyć jednostki programowe i regionalne, jak również prowadzić działalność gospodarczą.
Jednostkami specjalistycznymi PTTK są: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej w Krakowie (wraz z Centralną Biblioteką Górską) oraz Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi. Przy Zarządzie Głównym działa Centralna Biblioteka PTTK. Towarzystwo prowadzi również 16 muzeów regionalnych i tematycznych oraz dysponuje ponad 180 obiektami turystycznymi, w tym schroniskami, domami wycieczkowymi, kempingami, stanicami wodnymi.
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych powstało w 1926 r. jako trzecia na święcie organizacja zajmująca się turystyką młodzieżową. PTSM jest członkiem Międzynarodowej