28943 IMGh94 (4)

80 Rozdział 2

-    przekazuje treści programowe, wspiera je ilustracjami,

-    eksponuje ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania,

-    stymuluje procesy i trudne sytuacje,

-    prowadzi dialog uczącego się z programem komputerowym,

-    przedstawia sytuacje problemowe i ułatwia ich rozwiązywanie,

-    organizuje multimedialny przekaz treści programu kształcenia.

B. Siemieniecki⁵⁸ uzupełnił tą klasyfikacją o następujące opcje: wizualizacja materiału nauczania, sprawdzanie poziomu osiągnięć uczących się, stymulowanie do działań twórczych, wspieranie procesu samodzielnego wykonywania zadań, symulowanie zjawisk i procesów rzeczywistych, będących przedmiotem kształcenia oraz wspieranie procesu rozwiązywania problemów.

Przedstawiając kształtowanie sfery intelektualnej klasyfikacja ta nie wskazuje reguł i zasad oceny dydaktycznej programów komputerowych. Powiązania funkcji pełnionych przez edukacyjne programy komputerowe ze strategiami wielostronnego kształcenia dokonał W. Zaczyński⁵⁹, w odniesieniu do środków dydaktycznych. Łącząc podejście W. Zaczyńskiego i J. Półturzyckiego⁶⁰ można przyjąć, że funkcje edukacyjne komputerów są następujące:

-    prezentacja wiadomości dotycząca czasów minionych,

-    ukazanie wiadomości odległych w czasie,

-    poznawanie zjawisk, procesów i przedmiotów trudnych lub wręcz niemożliwych do zaobserwowania naszymi zmysłami,

-    ukazanie przedmiotów i zjawisk, których uczący się nie jest w stanie poznać ze względu na ich szkodliwość dla życia czy zdrowia.

Tradycyjna dydaktyka, w której media dydaktyczne służyły przede wszystkim realizacji zasady poglądowości, wskazała miejsce komputera jako uniwersalnego medium poznawczego działającego w sposób polisensoryczny, na słuch, wzrok i usprawniającego koordynację wzrokowo-ruchową. Kolejnym etapem było wykorzystanie komputera jako medium utrwalającego i kontrolującego. W tej roli podkreślano zalety komputera jako narzędzia indywidualizacji procesu nauczania i obiektywizacji ewaluacji dydaktycznej oraz dokonywania samooceny przez ucznia.

Opisane funkcje komputera jako medium dydaktycznego znalazły najpełniejszą realizację w koncepcji nauczania programowanego. Komputer stał się bardzo efektywnym medium wspomagającym proces nauczania i uczenia się.

Najpełniej można dostrzec rolę komputera w nauczaniu przez odkrywanie, o którym pisał S. Papert, mając na myśli tworzenie mikroświatów, czyli środowisk komputerowych do uczenia o pewnym fragmencie rzeczywistości. W takim ujęciu określa on warunki, w których uczeń poprzez umiejętne przetwarzanie informacji

⁵* B. Siemieniecki, Komputery i hipermedia w procesie edukacji dorosłych, Toruń 1998, s. 84.

^w W. P. Zaczyński, Uczenie przez przeżywanie. Rzecz o teorii wielostronnego kształcenia. Warszawa 1990, s. 135-141.

*° J. Półturzycki, Dydaktyka dorosłych. Warszawa 1991, s. 248.

Charakterystyka bezpośredniego i synchronicznego procesu...

81

samodzielnie konstruuje wiedzę. Komputer wyposażony w odpowiednie oprogramowanie może pozwolić na symulowanie zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i w laboratoriach badawczych. W takich środowiskach staje się możliwa realizacja postulatów J. S. Brunera i H. Aebliego⁶¹ w zakresie przechodzenia przez etapy konstruowania wiedzy o obiektywnej rzeczywistości. W teorii kształcenia wielostronnego uczenie się przez odkrywanie przyjmuje postać nauczania problemowego. Pedagodzy dostrzegają niepoślednią rolę komputera na wszystkich etapach twórczego rozwiązywania problemów. Czyli na etapie formułowania hipotezy, a następnie jej weryfikacji, gdy komputer występuje jako źródło informacji oraz może poszukiwać i weryfikować rozwiązania, w trakcie modelowania, symulacji i wielokrotnego sprawdzania pomysłów ucznia.

Interesująco przedstawia się uczenie przez przeżywanie, opisane w teorii kształcenia wielostronnego, z wykorzystaniem komputera, a dokładniej procesu interakcji komputer - użytkownik⁶². Komputer można postrzegać jako środek różnorodnej twórczości: plastycznej (od tej aktywności zwykle rozpoczynamy prace z komputerem na każdym poziomie kształcenia⁶³), muzycznej, pisarskiej oraz technicznej. Rodzaje tych przeżyć są różnorodne, tak jak różnorodne mogą być role uczącego się, wykorzystującego komputer: artysty, pisarza lub programisty podporządkowującego sobie fragment modelowanej za pomocą komputera rzeczywistości.

Podobny sposób wykorzystania komputera wspomaga uczenie się przez działania praktyczne. Wykorzystanie komputera do rozwiązywania zadań z życia codziennego zbliża uczącego się do poznawania obiektywnej rzeczywistości. Twórcza i praktyczna działalność uczącego się z wykorzystaniem komputera ma bezpośredni wpływ na jego sferę emocjonalno-motywacyjną. J. S. Bruner podkreślał, że „uczący się interesuje tym, co mu dobrze idzie”. S. Papert pisał, że uczący „odblokowuje się” w trakcie wspomagania komputerem kształtowania umiejętności pisania, rachowania oraz myślenia matematycznego. Implikacją tego stwierdzenia jest myśl, że komputer można wykorzystać z powodzeniem do kształtowania motywacji i aktywizacji uczącego się.

Najpełniej do tej pory funkcje pełnione przez komputer w procesie stymulowania myślenia twórczego przedstawił B. Siemieniecki⁶⁴, dzieląc określone przez siebie funkcje na dwie grupy:

1. funkcje sytuacyjne (ilustrująca, analogii, symulująco-modelująca, obiektywizmu, modułowa, systemowa, redukcyjna) oraz

“ H. Aebli, Dydaktyka psychologiczna. Warszawa 1982, s. 75-118. ⁿ S. Juszczyk (red.), Komunikacja interakcyjna człowieka z komputerem, Kraków 2000. S. Juszczyk (red.), Metodyka nauczania informatyki w szkole, Toruń 2001.

B. Siemieniecki, Komputery i hipermedia w procesie kształcenia dorosłych, Toruń 1996, »• 73-76.