30537 Obraz (2453)

rod*wodór. W następnym etapie następuje przeniesienie wodoru od atomu rodu do atomów węgJa w podwójnym wiązaniu:

[(C₆H_s),PhRhCI «- H, -- [(C₆H₅)₃PJ₃RhCIH₂

katalizator Willansona

f(C₆H₅)_JPJ₃RhClH₂ + CH₂=CH₂ -- CH₃CH₃ + [(C₆H₅)₃PJ₃RhCI

Addyeja syn i anty

Reakcje addycji nie zawsze odbywają się tylko po jednej stronie nienasyconej cząsteczki, jak katalityczne uwodornienie alkenów. Bardzo często nowe wiązania tworzą się po przeciwnych stronach wiązań podwójnych.

Na podstawie przestrzennego przebiegu reakcji przyłączenia rozróżniamy addycję syn i addycję anty. W addycji syn oba nowe wiązania tworzą się po tej samej stronie płaszczyzny wyznaczonej przez wiązanie podwójne a w addycji anty nowe wiązania powstają po przeciwnych stronach tej płaszczyzny.

X Y

g    z    ii

C-C    +    X-Y    -*    -ę-C-

/    [S    II

addyeja syn

>-< I    ^x-^v    —    -H-

Y

addyeja anty

Uwodornienie alkinów

Katalityczne uwodornienie alkinów do alkanów przebiega dwustopniowo. Najpierw powstają cw-alkeny (addyeja syn), które w toku dalszej reakcji zostają przekształcone w alkany:

Ł „ „ H„ katalizator	^H\	.H / H* katalizator	RCHjCRjR
R-C aC-R —*-	t - r/	|r
alkin	cw-alken		alkan

Zastosowanie odpowiednio spreparowanego („zatrutego”) katalizatora pozwala na zatrzymanie reakcji po przyłączeniu jednej cząsteczki wodoru. Otrzymuje się wtedy c/s-alkeny. Reakcja z wodorem w obecności powszechnie stosowanych katalizatorów biegnie aż do alkanów, bez możliwości zatrzymania na etapie alkenu.

Katalityczne uwodornienie alkinów przy użyciu specjalnych katalizatorów jest ogólną metodą syntezy alkenów o konfiguracji cis. Alkeny o konfiguracji trans można otrzymywać z alkinów w reakcji z sodem w ciekłym amoniaku. W reakcji tej nie powstają alkany, ponieważ sód w amoniaku nie reaguje z alkenami.

RC = CR + 2 Na + 2NH3 -	V II 1	+ 2NaNHj
alkin	frons-alken	amidek sodu

synteza /rarw-alkenów z alkinów

Przyłączenie wodoru do wiązań potrójnych w alkinach w wyniku działania amoniaku i sodu, jest wielostopniową reakcją o złożonym mechanizmie. Formalnie wynikiem tej reakcji jest adddycja trans dwóch atomów wodoru, ale w reakcji tej nie biorą udziału atomy ani cząsteczki wodoru. Mechanizm podobnych reakcji będzie omawiany później (rozdz. 7.10).