31973 Zdjęcieh3

Rozdział VI

NAUKA I PRACA W DOROCZNYM CYKLU OBRZĘDOWYM

Przy omawianiu grupy świąt regionalno-folklory-stycznych zasygnalizowany został problem stosunku do pracy ludzkiej. Praca ludzka powszechnie nie była uznawana za wartość godną dumy i szacunku, a tym samym nie mogła stać się treścią świętowania. „Nie można przecież szczycić się podczas święta czymś, co stanowiło znak pariasa, przymus, przekleństwo przez wiele wieków, a czego pamięć — jak się wydaje — do tej pory pozostawiła wyraźne skutki” *. Dopiero w naszym układzie stosunków życia społecznego podjęte zostały działania zmierzające do przewartościowania tego stereotypu myślenia.

W naszym aktualnym kalendarzu obrzędowym występują święta stanowiące wyraz symbolicznego uznania społecznego dla trudu pracy ludzkiej. Zasadnicza istota tych świąt wyraża się w rozwijaniu i umacnianiu poczucia łączności poszczególnych jednostek ludzkich z kolektywami ukształtowanymi na zasadzie przynależności np. do kręgu uczniów różnego typu szkół, czy studentów wyższych uczelni oraz do określonych wspólnot profesjonalnych, jak np.: chemicy, hutnicy, marynarze, metalowcy, rolnicy, rybacy itd. W przypadku pierwszym, dotyczącym środowisk młodzieży szkolnej i studenckiej, mamy do czynienia ze świętami dziecięco-młodzieżowymi, natomiast w przypadku

drugim, dotyczącym specjalistycznych środowisk zawodowych, ze świętami profesjonalnymi. Otóż w nieustającym procesie edukacji społecznej bardzo istotną rolę odgrywają obie te grupy świąt oraz związane z nimi formy rytualizacji życia publicznego i prywatnego. Przyczyniają się one bowiem do upowszechniania nowego systemu wartości, w którym praca ludzka zajmuje niepoślednie miejsce. Dlatego też nie sposób pominąć tych świąt w rozważaniach nad aktualnym kształtem naszej kultury obyczajowej.

Proces kształtowania określonych postaw społecznych oraz odpowiadającego im stereotypu zachowań i myślenia stanowi integralną część działalności dydaktyczno-wychowawczej prowadzonej poprzez instytucjonalny system oświaty i wychowania wspierany działaniem ideowo-wychowawczym organizacji młodzieżowych. W działaniach tych rolę instrumentalną wypełniają także święta, a zwłaszcza te, które przygotowują młode pokolenie do pełnienia określonych ról społecznych.

W dobie współczesnej obserwujemy zjawisko tzw. przedłużania się okresu młodzieżowego. „... ów wydłużony proces półdorosłej egzystencji — twierdzi M. Czerwiński — uzależnia w znacznie mniejszej niż ongiś mierze od konkretnych autorytetów osób starszych, natomiast poddaje oddziaływaniu bezosobowych instytucji społecznych — szkoły, organizacji, masowych środków przekazu kultury itp. Pozostaje się na nauce życia nie u kogoś, lecz u ogółu, reprezentowanego przez wyspecjalizowane, publiczne, uniwersalne, a przy tym wieloosobowe lub rzeczowe ośrodki transmisji wpływu. Dokonało się to przede wszystkim w dwu tak zasadniczych dziedzinach, jak inicjacja do zawodu i inicjacja w życie erotyczne. Osłabło tu tradycyjne, bezpośrednie kierownictwo oraz nadzór spra-

135