33921 Obraz (1143)

29*

Nic są 10 reakcje o dużym znaczeniu praktycznym, ale trzeb* było o nich wspomnieć, żeby pokazać prosty przekład anionu zdolnego do reakcji w dwóch miejscach Aniom’ takie często występują w reakcjach związków organicznych. Dalsze przykłady znajdują się wrozdz. 13.9.

Aniony o dwóch centrach nukleofilowych reagują z elektrolitami w dwóch miejscach i wytwarzają produkt}’ izomeryczne. Aniony takie nazywamy anionami ambidentnymi.

Syntezy przemysłowe

Nitrobenzen i m-dinitrobenzen

Nitrobenzen jest otrzymywany w przemyśle przez nitrowanie benzenu mieszaniną nitrującą Nitrowanie benzenu w odpowiednio ostrych warunkach (wprowadzenie pierwszej grapy nitrowej utrudnia dalsze nitrowanie!) prowadzi do ro-diratrobenzenu Związek ten jest używany głównie do otrzymywania 13-bcnzenodiaminy, stosowanej w produkcji barwników.

Nitrotolueny

Nitrowanie toluenu prowadzi do mieszaniny o- i p-nitrotoluenu, którą rozdziela się przez destylację. Nitropochodne toluenu służą do otrzymywania ami-notoiuenów, używanych do produkcji barwników.

Przez nitrowanie toluenu powstaje również 2,4-dinitrotohien. Otrzymuje się z niego 2,4-diaminotoIuen. znajdujący zastosowanie w przemyśle tworzyw sztucznych.

Związkiem nitrowym wytwarzanym w bardzo dużych ilościach jest 2,4,6-tri-nitrotoluen, znany powszechnie pod nazwą trotylu. Synteza trotylu polega na nitrowaniu dinitrotoluenu. Jedyne zastosowania trotylu wynikają z jego własności wybuchowych.

no₂    no₂

trotyl

Ntoonaftaleny

Nitrowanie naftalenu prowadzi do 1 -nitronaftalenu a w ostrzejszych warunkach tworzy się mieszanina 1.5- i 1,8-dinhronaftałeniL Te łatwo dostępne związki są używane do otrzymywania amin. znajdujących zastosowanie w produkcji barwników.

Nitrofenole

Przemysłowe otrzymywanie p-nitrofenolu, używanego m. m. do produkcji środków owadobójczych, polega na hydrolizie p-chloronitrobenzenu. Nitrowanie fenolu nie jest dobrym sposobem syntezy nitrofenoli ze względu na małą wydajność, spowodowaną utlenianiem fenolu przez kwas azotowy do nieokreślonych produktów smolistych.

W dużych ilościach produkowany jest kwas pikiynowy, znajdujący zastosowanie z powodu własności wybuchowych. Synteza kwasu pikrynowego polega na sulfonowaniu i nitrowaniu fenolu. Sulfonowanie zabezpiecza fenol przed utleniającym działaniem kwasu azotowego.

SOjH    N0₂

kwas pikrynowy

synteza kwasu pikrynowego

Jak widać, podstawienie elektrofilowe polega w tym przypadku na zasinieniu grupy sulfonowej przez grupę nitrową. Reakcje takie nazywamy podstawieniem Jpso”, dla odróżnienia od zwykłych reakcji podstawienia elektrofilowego. gdzie grupą odchodzącą jest proton. Podstawienie ipso nie jest często spotykane.