37252 Strona073

V

Liniowa prędkość palenia mas nie jest wielkością stałą, lecz zależy od gęstości masy o i dlatego przy podawaniu jej wartości dodajemy uwagę dotyczącą gęstości masy.

Dla porównania wskaźników świetlnych mas oświetlających i elektrycznych źródeł światła w tablicy 46 podano szereg interesujących nas danych.

T u b 1 i c a IG

v Roilzaj lampy	Tem pora-tura °K	Sprawili śr źródła świ;i il;i lm/\V	.1 iiskrawość w sliIliach
Żarowa, napełniona gazem, 1000W	25)00	20	1220
Żarowa specjalna, napełniona
gazem, 250YY		20
Węglowa łukowa	4200	12	701(00
Węglowa łukowa, intensywna	TłOOU		120000
Swialłówka sodowa	—	oo	mała
Lampa rtęciowa o wysokim
ciśnieniu, typ lIgQf)00		42

Jak to wynika z tablicy 46, największą sprawność mają świul-łówki dające promieniowanie luminescencyjne.

§ 4. DOBÓR MIESZANIN PODWÓJNYCH MAS OŚWIETLAJĄCYCH

Podstawą każdej masy oświetlającej jest mieszanina substancji palnej z utleniaczem. Pozostałe składniki mas oświetlających rzadko przewyższają 10—15% całości i dlatego jakość masy zależy przede wszystkim od doboru mieszaniny podwójnej substancji palnej z utleniaczem.

1. Dobór substancji palnej. Dobierając substancję palną bierze się pod uwagę jej zdolność wydzielania ciepła przy paleniu oraz inne własności fizykochemiczne, a także własności produktów jej utleniania.

Substancjami palnymi mas oświetlających mogą być tylko te pierwiastki, których ciepło tworzenia jednego grama tlenku wynosi co najmniej 2,0 kcal.

Z tablicy 5 rozdziału III widać, że do takich substancji palnych należą następujące pierwiastki:

Be, Al, B, Li, H, Mg, Ca, Si, Ti, V, P, C, Zr.

Dobierając, substancję palną należy mieć na uwadze to, że podstawowa lub co najmniej znaczna część produktów reakcji palenia składników mas pirotechnicznych powinna topić się w stosunkowo wysokiej temperaturze nie zamieniając się w parę w temperaturze reakcji. W płomieniu mas powinna znajdować się pokaźna ilość cząstek stałych i ciekłych.

Dlatego do mas oświetlających należy dobierać taką substancję palną, której produkty spalania są substancjami wysokotopliwy-mi i trudno lotnymi.

Wodór, węgiel i fosfor nie odpowiadają tym wymaganiom¹ i dlatego nie mogą stanowić zasadniczych składników mas oświetlających. Poza tym temperatura otrzymywana przy paleniu się fosforu nie przewyższa 1500' C.

Źródła światła oparte na wykorzystaniu reakcji palenia substancji organicznych mają bardzo małą sprawność świetlną (poniżej 1 lm./W).² Węgiel spalany w tlenie ma sprawność zaledwie 1,9 lm/W.

Beryl, wanad i cyrkon praktycznie mogą być tylko wyjątkowo stosowane jako substancje palne mas oświetlających. Spośród tych trzech metali jedynie beryl wydziela znaczniejszą ilość energii przy paleniu.

W tablicy 47 podano ciepła reakcji palenia mas opartych na wymienionych substancjach palnych, przy czym jako utleniacz wzięto azotan barowy.

Tablica 47

Nr	Skład masy w °/o		Kluki cieplny kcal/K ‘
	substancji palna	ul leniarz
1	Beryl 1.1	azotan barowy 8f>	1,04
2	'Cyrkon- -46	azotan barowy -f>4	1,12
	Wanad—28	azotan barowy 72	0,04
A	Magnez 32	azotan barowy 68	1,66

Masy 2 i 3 mogłyby jedynie w tym przypadku wydzielać znaczną ilość energii świetlnej, gdyby sprawność świetlna cyrkonu lub wanadu była znacznie większa niż magnezu. Jednakże doświadczenie wskazuje, że ich sprawność świetlna nawet w najbardziej korzystnych warunkach jedynie nieznacznie przewyższa sprawność świetlną magnezu. Van Liempt podaje, że sprawność świetlna cyrkonu spalanego w atmosferze tlenu wynosi 36 lm/W, podczas gdy sprawność świetlna magnezu spalanego w tych samych warunkach wynosi 23 lm/W.

149

1

Temperatura topnienia i wrzenia tlenków — patrz rozdz. III tablica 7.

2

N. Żirow: Suńeczenije piroticchniczeskowo plamieni, 1039, sir. (JO.