378 379 2

Rząd: Branchlobdellida t»* \t-

Gatunki zbudowane z 15 -16 segmentów, wyposażone w dwa smoczki: przedni i tylny. Szczeci brak Cztery pierwsze segmenty są złączone, przekształcone w przyssawkę z palcowatymi wyrostkami (ryc. 139D). Na końcu ciała przyssawka tylna, powstała z 3 przekształconych segmentów. Celoma w części zredukowana, w części obszerna. Drobne, ok. 1 cm długie. Ektokomensale. Występują na pancerzu lub na skrzelach słodkowodnych skorupiaków. Od* żywiają się drobnym pokarmem zwierzęcym.

Rząd: pijawki szczeciowe — Acanthobdellida

Do rzędu zaliczany jest tylko jeden gatunek, obejmujący pijawki mające dało zbudowane z 30 segmentów Na 5 pierwszych segmentach tułowia szczeci, wewnątrz tych segmentów celoma poprzedzielana disseplimentami. Przjssa*-, ka jedna, w tylnej część dała. Układ krwionośny występuje. Drobne. 3-4 cm długie.

Acomkobdelh peledina pasożytuje na rybach łososiowatych północnych regionów Skandynawii, Finlandii i żyjących w Jeniseju

Rząd: pijawki ryjkowe — Rhynchobdellida

Obejmuje gatunki, u których do pobierania pokarmu służy gardziel wykształcona w ryjek. Gało zbudowane z 34 segmentów. Mają układ krwionośny. Produkują spennatofory. Słodkowodne i morskie. Krwiopijne i odżywiające się bezkręgowcami. Rząd rozdziela się na 2 rodziny, zależnie od wtórnego pierśdeniowania.

Rodzina: Glossiphonidae

Segmenty tułowia podzielone na 3 pierścienie wtórne. Ektopasożyty bezkręgowców i kręgowców.

Glouiphonia eomplanata jest gatunkiem kosmopolitycznym, żyje w wodach słodkich, pasożytuje okresowo na ślimakach, odżywia się krwią.

Rodzina: Plscieolidae

Segmenty tułowia podzielone na więcej niż 3 podpierścienie. Pasożyty ryb. głównie morskich.

Ozobronchus jamseanus ma skrzela (ryc. 139A).

Pijawka rybia — Piscicola geometra, o ciele wąskim, cylindrycznym, pasożytuje na rybach słodkowodnych i morskich. Kosmopolityczna, nie występuje tylko w Australii i Polinezji.

378

Rząd: pijawki szczękowe — Gnathobdellida

Obejmuje gatunki mające w jamie gębowej szczęki, uzbrojone zębami hib nieuzbrojone. Ciało zbudowane z 34 segmentów. Układ krwionośny nie występuje. Ektopasożyty okresowe, stałe lub formy drapieżne. Rząd rozdziela się na dwie rodziny, w zależności od przystosowań do życia w wodzie albo na lądzie

Rodzina: MmdMdat

Słodkowodne i ziemnosłodkowodne. Pięć par oczu ułożonych w półkole na przedniej części ciała. Segmenty podzielone na 5 podpierścieni.

Pijawka końska (synonim: krwiopijna; obie nazwy są błędne, gdyż gatunek ten nie żywi się krwią) — Haemopis sanguisuga, występuje pospolicie w wodach słodkich stojących. Jest drapieżna, żywi gę drobnymi mięczakami i larwami owadów.

Pijawka lekarska — Hirudo medicinalisj charakteryzuje się 10 uchyłkami jelita środkowego, w których magazynuje krew. Może żyć długi czai bez pobierania pokarmu (do ok. 25 miesięcy). Po pobraniu pokarmu zwiększa masę i objętość ciała 2 do 5 x. Kokony składa do wilgotnej ziemi. Żyje w wodach słodkich Europy, Azji, Afryki, zawleczona do Ameryki Północnej. Pobiera krew ssaków, rzadziej płazów i gadów. W czasie pobierania krwi wydziela specyficzna histaminę, powodującą rozszerzanie naczyń krwionośnych, a tym samym wypływanie krwi, hirudynę zapobiegającą krzepnięciu krwi oraz czynnik znieczulający. Przecinanie skóry gospodarza przez pijawkę jest słabo wyczuwalne. dopiero w końcowej fazie pobierania krwi gospodarz wyczuwa swędzenie w okolicy rany i powstaje obrzęk. Dawniej pijawka lekarska była szeroko stosowana w celach leczniczych, dziś nie ma zastosowania, głównie ze względu na możliwość przenoszenia chorobotwórczych mikroorganizmów i pasożytów wewnętrznych. Z jednego osobnika można uzyskać ok. 0,015 g hirudyny.

Limnatis nilotica podczas picia wody może się dostać do jamy nosowo-gardłowej człowieka, a niekiedy do tchawicy. Ssie krew. wywołując jednocześnie krwotoki. Słodkowodna. Europa Południowa. Afryka, Azja.

Rodzina: HaemadlpśhtK

Obejmuje gatunki przystosowane do życia na lądzie.

Haemadipsa ceylonica występuje licznie w lasach tropikalnych, atakuje zwierzęta i ludzi.

Xerobdella lecontei występuje (rzadko) w Jugosławii i Bawarii.

Rząd: pijawki gardzielowe — Pharyngobdelllda

Obejmuje gatunki o szczególnie długiej gardzieli, silnie umięśnionej, mającej na przekroju trójdzielne światło. Nie mające zębów w gardzieli, ani uchyłków

379