37903 IMGv89

X. GŁÓWNE ZAGADNIENIA KSZTAŁCENIA OSÓB NIESŁYSZĄCYCH Z DODATKOWYMI UPOŚLEDZENIAMI

Wśród jednostek mesłyszących jest odrębna kategoria osób, u których uszkodzenie (brak) słuchu współwystępuje z innymi upośledzeniami, np. umysłowymi, wzrokowymi, narządu ruchu itd. Niptatwd, rozstrzygnąć, które z tych upośledzeń przeważa nad innym w danym, indywidualnym przypadku. Na ogół brak słuchu wówczas traktuje się jako upośledzenie „wiodące” wobec innych, gdyż dominuje ono w procesie nauczania i wychowania jednostki^{1 2}. Ponadto, w ustalaniu rangi upośledzenia bierze się pod uwagę kryterium etiologiczne. Etiologia zaburzenia odgrywa bowiem zasadniczą rolę w projektowaniu i realizacji działalności rewalidacyjnej. Ze względu na to ostatnie kryterium, wg .pedagogice specjalnej przyjęła się następująca typologia upośledzeń współ-występującyci ze sobą²:

—    upośledzenia sprzężone odnoszą się do tych rodzajów niesprawności, które mają wspólną przyczynę (np. uszkodzenie słuchu i upośledzenie umysłowe dziecka mogą być wywołane różyczką, przebytą przez matkę w czasie ciąży);

—    upośledzenia nakładające się występują wówczas, gdy są wywołane różnymi przyczynami, mają różną etiologię (np. uszkodzenie słuchu ma podłoże dziedziczne, zaś współ występujące z nim upośledzenie umysłowe jest skutkiem zapalenia opon mózgowych).

Niezależnie od kryterium etiologicznego wyróżnia się także upośledzenia wtórne, które występują wtedy, kiedy upośledze-aie pierwotne (np. uszkodzenie słuchu) prowadzi w niesprzyjających warunkach (np. brak odpowiednio wczesnej i fachowej interwencji rewalidacyjnej) do ograniczenia umiejętności nawiązywania kontaktu JgąJfcMega z ludźmi słyszącymi. Zwróćmy uwagę, że ten rodzaj po-ŚSŚjKp) upośledzenia jest warunkowany przede wszystkim społecznie.

Procent dzieci z dodatkowymi upośledzeniami w zestawieniu z całą

populacją dzieci z uszkodzonym słuchem H iMolMi wyHfaL cuje się, te 30% całej populacji osób I uszkodzonym duchem jaet wM| datkowo upośledzonych, przy czym — co szczególnie wymaga podtiNH ślenia — wskaźnik procentowy jest znacznie wyłazy, kiedy uwzględnia się uszkodzenie słuchu i wzroku (co drugie dziecko niedysząee dnryi na wadę wzroku i powinno nosić okulary¹). Stwierdza H także ofaat-żanie się liczby dzieci niesłyszących z dodatkowymi upoiledKwUH wraz ze wzrostem stopnia uszkodzenia słuchu⁴, przy jecfaoezew^wń wzroście liczby dzieci z uszkodzonym słuchem z dodatkowymi upottfr-1 dzeniami. Ten ostatni fakt jest wynikiem postępu medycyny, kitón^ gifl ziom rozwoju pozwala wprawdzie ratować życie dziecka, nie daje jednak I .jeszcze możliwości pełnego uratowania jego zdrowia.

Współcześnie można wyróżnić następujące grupy dzieci z uszkodzonym słuchem, któremu towarzyszą dodatkowe upośledzenia:

+ upośledzenie umysłowe w różnym stopniu + upośledzenie wzroku w różnym stopniu + zaburzenia w zachowaniu + aiazja

+ uszkodzenie narządu mchu + więcej niż jedno z wymienionych, dodatkowe upośledzenie.

1)    uszkodzenie słuchu w różnym stopniu

2)    uszkodzenie słuchu w różnym stopniu

3)    uszkodzenie słuchu w różnym stopniu

4)    uszkodzenie słuchu w różnym stopniu

5)    uszkodzenie słuchu w różnym stopniu

6)    uszkodzenie słuchu w różnym stopniu

Uszkodzenie słuchu z dodatkowym upośledzeniem należy rozumieć.' jako jedno upośledzenie, wbrew temu co sugeruje wyraz „dodatkowej a co można by interpretować jako istnienie niezależnie obok siebie dwu lufb więcej upośledzeń. Takie rozumienie sprzężonych bądź nakładają^{3 4} cych. się ograniczeń w rozwoju należy uznać za błędne. Zawsze bowieur mamy do czynienia nie tyle z abstrakcyjnym upośledzeniem, ile z upośledzonym konkretnym człowiekiem (dzieckiem). Bez względu więc aa rodzaj upośledzenia, wszystkie procesy umysłowe, werbalizacji, notoryczne, percepcja sensoryczna itd. są u dziecka upośledzonego zaburzono i to tym bardziej, im głębsze, rozległe i złożone jest upośledzenie. Ponadto, im bardziej złożone jest upośledzenie, tym poważniejsze stanowi zagrożenie dla jego potencjalnych możliwości rozwojowych. Z powjdtf szego wynika- więc, że dodatkowe zaburzenia wymagają jakośchmguH^ nych oddziaływań rewalidacyjnych. Stanowisko takie jest podks§| np. w pedagogice głuchoniewidomych, w której człowieka głucl domego nie traktuje się jedynie jako jednostkę z podwójnymjf niem, lecz jako nową jakość — człowieka wymagającego

1

¹ O. Liptowski, Pedaooęika specjalna, Warszawa 1079, s. 72.

2

J. Dorwzewika, Pedagogika specjalna, t. 1, Wrocław, Warszawa, Kraków,

3

¹ A. Lówe, Gehórlose und Schwerhdrige, jw., ■ 156.

4

Tamże, s. 155.