38317 Zdjęcie0232 (4)

wą, zarówno w mikroskopio świetlnym, jak i elektronowym, komórki gruczołu śródmiąższowego jądra (komórki Leydiga). Podobieństwo to jest tak duże, że w komórkach wnękowych można niekiedy odnaleźć charakterystyczne wtręty białek w cytoplazmie (krystaloidy Reinkego). Komórki te wykazują cechy ultrastrukturalne i reakcje histochemiczne związane z wytwarzaniem hormonów steroidowych. Komórkom wnękowym towarzyszy duża liczba naczyń krwionośnych i włókna nerwowe pozbawione osłonki miełinowej. Przypuszcza się, że komórki te, podobnie do komórek gruczołu śródmiąższowego jądra, wytwarzają męskie hormony płciowe — androgeny. Wydaje się, że pewną ilość androgenów, oprócz komórek wnękowych, mogą wytwarzać również niektóre komórki wolno leżące w zrębie łącznotkankowym jajnika.

Czynność komórek wnękowych podlega kontroli gona-dotropin przysadkowych. Przerost tych komórek lub ich rozrost nowotworowy może być powodem występowania u kobiet maskulinizacji. Wydaje się, że szczególnie duża liczba komórek wnękowych występuje w okresie ciąży i przekwitania.

W tym miejscu należy poświęcić kilka słów budowie jajnika w okresie przekwitania, gdy ustają stopniowo cyklicznie powtarzające się zmiany jego budowy i funkcji, dotyczące zarówno wytwarzania komórek płciowych zdolnych do zapłodnienia, jak i wydzielania hormonów, szczególnie estrogenów.

W okresie bezpośrednio poprzedzającym przekwitanie występuje znaczne zmniejszenie liczby pęcherzyków jajnikowych, a także dochodzi do zaburzeń w ich dojrzewaniu. Prowadzi to do występowania cykli bezowulacyjnych, a także do nieregularnych krwawień miesięcznych. Towarzyszy temu zmniejszenie wrażliwości jajnika na pobudzające działanie folitropiny i lutropiny. Skutkiem tego jest stwierdzane zazwyczaj tuż przed przekwitaniem duże stężenie obu hormonów gonadotropowych (szczególnie folitropiny) oraz małe stężenie wydzielanych przez jajnik estrogenów i progesteronu.

Po okresie przekwitania w jajnikach stwierdza się tylko nieliczne pęcherzyki pierwotne, pojedyncze pęcherzyki atrezyjne i brak świeżo powstałych ciałek żółtych. Ustają całkowicie cykliczne zmiany budowy i funkcji jajników. W zrębie łącznotkankowym zarówno kory, jak i rdzenia jajnika, zwiększa się liczba włókien, co prowadzi do zwłóknienia. Stężenie wytwarzanych estrogenów jest tak małe, że powoduje to zazwyczaj zmiany w narządach, których prawidłowa budowa i funkcja jest od nich zależna.

Zmiany te objawiają się między innymi zanikiem błony śluzowej macicy i ścieńczeniem nabłonka wyścielającego pochwę. Dotyczą one również gruczołu mlekowego oraz zewnętrznych narządów płciowych.

22.2.1.3.

Unaczynienie i unerwienie jajnika

Tętnice. Jajnik zaopatrywany jest przez krew pochodzącą z dwóch źródeł — tętnicy jajnikowej i gałęzi jajnikowej tętnicy macicznej. W krezce jajnika obie tętnice łączą się i wysyłają przez wnękę do części rdzennej liczne, kręte odgałęzienia. Od nich wnikają drobne gałązki do części korowej jajnika. Powstające naczynia włosowate układają się w warstwie wewnętrznej osłonki pęcherzyków. Błona podstawna rozwijających się pęcherzyków stanowi barierę dla wnikania naczyń krwionośnych. Skutkiem tego w rozwijających się pęcherzykach można wyróżnić leżącą wewnątrz błony podstawnej część pozbawioną naczyń krwionośnych (komórki pęcherzykowe i komórka płciowa) oraz położoną zewnętrznie od błony podstawnej dobrze unaczy-nioną warstwę wewnętrzną osłonki, której komórki wytwarzają hormony płciowe. Zarówno ciałko żółte, jak i pęcherzyki atrezyjne we wczesnych stadiach swego powstawania mają liczne naczynia włosowate.

Żyły. Żyły towarzyszą tętnicom. Są to: żyła jajnikowa i gałąź jajnikowa żyły macicznej, Gałązki obu naczyń żylnych w części rdzennej jajnika mają kręty przebieg We wnęce wytwarzają one splot.

Unaczynienie jajnika, a szczególnie jego części korowej, podlega zmianom w różnych fazach cyklu płciowego. Zmiany te zależą prawdopodobnie od wpływu hormonów gonadotropowych i związane są z cyklicznym rozwojem pęcherzyków jajnikowych oraz z powstawaniem ciałek żółtych.

Naczynia chłonne. Naczynia chłonne o najmniejszej średnicy rozpoczynają się w części korowej jajnika, a szczególnie w warstwie zewnętrznej osłonki, oplatając pęcherzyki. Ciałko żółte ma gęstą sieć drobnych naczyń chłonnych, otaczających je oraz wnikających do środka. Naczynia chłonne przebiegają w sąsiedztwie żył, docierając przez wnękę do krezki jajnika.

Wydaje się, że układ naczyń chłonnych jajnika może podlegać zmianom zależnym od faz cyklu płciowego, podobnym do występujących w naczyniach krwionośnych.

Nerwy. Unerwienie jajnika pochodzi ze splotu jajnikowego i nerwów macicznych.

Nerwy docierają do jajnika z naczyniami krwionośnymi, przez wnękę, do części rdzennej. Stąd drobne gałązki odchodzą do części korowej i do powierzchni jajnika. Wydaje się, że duża liczba włókien nerwowych dociera do błony środkowej naczyń krwionośnych. Niektóre z nich znajdują się w bliskim sąsiedztwie pęcherzyków jajnikowych. Większość włókien nerwowych pozbawiona jest osłonki miełinowej, występują jednak nieliczne włókna mające tę osłonkę. Nie została do końca wyjaśniona obecność w jajniku włókien wspólczulnych. Kontrowersje budzi również unerwienie włókien mięśniowych gładkich leżących w zrębie narządu.

22.2.1.4.

Fizjologiczne znaczenie jajnika.

Cykl jajnikowy

Jajnik pełni w organizmie ludzkim dwie ważne funkcje: wytwarza komórki płciowe oraz wydziela hormony. Należą do nich żeńskie hormony płciowe (estrogeny i progesteron), a także relaksyna i pewna, niewielka ilość męskich hormonów płciowych — androgenów, .

Obie wspomniane funkcje związane są głównie ze szczególnymi strukturami obecnymi w korze narządu. Są nimi pęcherzyki jajnikowe rozwijające się bądź zanikające oraz ciałko żółte. Komórka płciowa wzrasta i dojrzewa w rozwijających się pęcherzykach jajnikowych.

Miejscem wytwarzania estrogenów są; komórki pęcherzykowe rozwijających się pęcherzyków oraz warstwa wewnętrzna osłonki pęcherzyków zanikających (tworząca gruczoł śródmiąższowy), a także komórki paraluteinowe ciałka żółtego.

Progesteron i relaksyna wytwarzane są w komórkach luteinowycb właściwych ciałka żółtego.

.1*1