35011 PHOTO172

*-ćA.    U-c nM, 0-    [ y ^dfi>-c V/* ^>‘ t-^cA o

e-oUr-' c^/i-

l)Oov U W^ l^V°K ^-oś^ CU- ( /wV    ^ T

— 180 —

.Wu^ € _u4o ^ |^V (Vo *    * *

w badanym stanie, których nie uwzględniają warunki eksperymentu, dlatego żąda psychologja eksperymentalna, by t. zw. „Yersuchsperson* reagowała możliwie automatycznie na zadawane jej bodźce. W praktyce ma to ten skutek, żo ..indywiduum poddane eksporymontowi BSrdzómało poznaje z naocz-pe] zawartości "przeżywanych przez nie stanów, zwłaszcza, żo istnioją stany psychiczne, które tylko wówczas mogą byó poznane, jożcli indywiduum psychiczne zajmie wobec nich odpo-wiodnią postawę poznawczą. T. zw. „Versuchsperson” ma tylko skonstatować istnienie różnych modyfikacyj pewnego momentu konkretnego przeżycia. Modyfikacje te jednak, podobnie jak ów moment, jak wreszcie cało konkretne zjawisko psychiczne, są tylko wskaźnikami na pewne, gdzieś „poza” zjawiskiem ukryto procesy psychiczne. Te ostatnie są głównym tematem badań. Stąd w dziołach psychologicznych tak znikomo mało mówi się o Jtem, co to jest np. wrażenie, ~co to jest spp^rzcźcnTe_a_uęzu-cie i t. dj a takjwicle miejsca, zajmują.p^czynqwo^gęnetyczne teorję_tyczące się ^wytłumaczenia” pojawiania się tego,czy owego elementu zjawjsk psychicznych, określonego zwykło w bardzo ogólnikowej formie. 1 tutaj—podobnie jak w naukach przyrodniczych—dochodzi do zidentyfikowania konkretnego zjawiska psychicznego ze systemem procesów psychicznych, w gruncie rzeczy tylko hypotetycznie założonych, tak, że zjawisko psychiczne uohodzi za „poznane”, gdy zostanie podany system procosów psychicznych, składających się na jego zaistnienie. Równocześnie z tem występuje tendencja sprowadzenia konkretnych zjawisk psychicznych do możliwie małej ilości prostych elementów; tendencja ta stoi w związku z zaznaczonem wyżej dążeniem nauk przyrodniczych do usunięcia z poznania wszelkiej „subjektyw-ności”. Stąd to pochodzi owo niesłychane zubożenie świata psy-' chiki, o ~któr~vm wylej wspomnieliśmy. Zgodnie wreszcie z do-; śwTadćźalnym charakterem psycEoIogji każdy jej rezultat uzyskujemy na drodze możliwio licznych doświadczeń wzajemnie się motywujących. Rezultaty tak zdobyte są zawsze tymczasowe, gdyż mogą przyjść nowe doświadczenia, któro poprzednie .już to uzupełnią, już to zmodyfikują, już to wrcszcio zupełnie przekreślą.    _f

Psyehologja^ danego typu dąży do ustaleni^ ogólnych praw psychologicznych. Łączy się z tem jeszcze jeden szczegół metody psychologicznej, analogiczny do odpowiedniego momentu metody przyrodniczej. W naukach przyrodniczych chodzi o usta-

lenie ogólnych praw, według których odbywają się procesy objek-tywne, np. fizykalne. W bezpośredniem jednak doświadczeniu natrafia przyrodnik na bardzo różnorodne zjawiska, które w swej konkretnej postaci tylko w bardzo wolnych granicach szeregują się w pewne typy i pozwalają przypuszczać istnienie stałych praw. Jeżeli weźmiemy jakiekolwiek fizykalne prawo M i porównamy je z odpowiedniemi konkretnemi zjawiskami, lub procesami to przekonamy się, że prawo to wypełnia się tylko w pewnych granicach, faktycznie zaś zachodzą mniej lub bardziej znaczno odchylenia od linji zakreślonej przoz prawo. W chwili, gdy pewne prawo już posiadamy, tłumaczą się owo odchylenia współdziałaniem w przyczynach konkretnego zjawiska szeregu procesów, o których prawo explicite nic nie powiada, czy to dlatego,- że ich się nie tyczy, czy też że przemilcza szereg warunków zajścia konkretnego zjawiska. Jeżeli teoretycznie uwzględnimy przemilczane warunki, to prawo staje się ściślejszcm; różnica pomiędzy faktycznym przebiegiem procesu, a tom co powiada prawo, staje się mniejszą. .Praktycznie jednak prawo jost zawsze tylko pcwn£IP przyblitenicnj wv-pośrodkowanera z mnogości konkretnych zjawisk. Rzecz_si£_ząs tak ma dlatego^ żo ilość_l>rzyczyn _współdziałąjąęyęlT w konkretnym procesie jest nieskończona. Dzięki temu dalsze badanie może tylko wykryć większą ich liczbę, lecz nigdy całego ich zakresu nie wyczorpie. W chwili jednak, w której nie posiadamy jeszcze pewnego prawa, tylko zarysowuje się nam ono dosyć mglisto, wówczas musimy w? pewien charakterystyczny sposób zrekonstruować konkretno zjawisko fizyczne, by dojść do ścisłego ujęcia tego prawa. Odgrywa tu przedewszystkicm rolę fakt, że podstawową nauką fizyki jest mechanika i że ostatecznie wszystkie procesy fizykalno sprowadza się do procesów mechanicznych. Same zaś procesy mechaniczne są ujęte w sposób matematyczny, gdzie ruch nic jost niczom innem, jęk pewną funkcją czasu i przestrzeni jako ściśle zdefinjowanych zmiennych niezawisłych. W związku z tem odbywa się wspomniana wyżej rokonstrukcja zjawisk fizycznych. Przedewszystkiein następuje za

#

') Rozważania naazo przeprowadzamy Bpecjalnie odnośnie do fizyki, gdyż aiuka ta jest najbardziej typową nauką przyrodniczą. W niej najdobitniej ucieleśniają się charakterystyczne cechy przyrodniczego sposobu widzocia .świata zewnętrzuogo. Jakkolwiek, inne nauki przyrodnicze wy-kuzują w metodzie swej znaczne odchylonie od metody fizykalnej, to jednak ta ostatnia służy tamtym za pierwowzór i pewnego rodzaju ideał.