35139 skanuj0141 (8)

f

ę

Najsilniejsze działanie występuje w pobliżu lampy (drobnoustroje w odległości 3m od źródła promieniowania praktycznie nie sąjuż narażone na poważniejsze uszkodzenia). Najpopularniejszym źródłem promieniowania UV są lampy rtęciowe, składające się z kwarcowej rury niskociśnieniowej, wypełnionej parami rtęci. Emitują one ok. 95% promieni o X 254 nm. W zależności od rodzaju lampy okres skutecznego promieniowania bakteriobójczego wynosi zwykle 2500 - 12 000 h. 30-minutowe naświetlanie niszczy formy wegetatywne znajdujące się w zasięgu promieniowania. ,

b) Wyjaławianie promieniowaniem jonizującym (metoda farmakopealna). Mechanizm bakteriobójczego działania promieniowania jonizującego nie jest w pełni wyjaśniony. Promienie jonizujące mają działać bezpośrednio na kwasy nukleinowe, powodując mylne podstawienie zasad, pęknięcia i ubytki. Energia jonizująca wywiera pośredni wpływ na komórki przez zmiany wywołane w środowisku (np. w środowisku wodnym powstają jony HbO* i nadtlenki, które przenikając do komórek mogą powodować liczne zmiany chemiczne).

Do wyjaławiania promieniowaniem jonizującym (jt. najczęściej promieniowanie gamma - y) wykorzystywane są dwa źródła promieniowania - akcelerator elektronowy i źródła izotopowe Co⁶⁰ (najszerzej stosowane) oraz Cs¹³⁷. Akcelerator elektronowy wytwarza elektrony o stosunkowo niskiej zdolności penetracji i ich używanie wymaga ścisłej kontroli skuteczności procesu wyjaławiania.

Wyjaławianie promieniowaniem jonizującym jest metodą z wyboru, stosowaną na skalę przemysłową do wyjaławiania materiałów wrażliwych na temperaturę (sprzętu medycznego jednorazowego użytku - strzykawek, igieł, zestawów kroplówkowych, opatrunków, materiałów transplantacyjnych, elementów z gumy i tworzyw sztucznych, odzieży ochronnej).

3. WYJAŁAWIANIE PRZEZ SĄCZENIE (metoda farmakopealna)

Metoda wyjaławiania przez sączenie polega na usuwaniu drobnoustrojów przez zatrzymanie ich na sączkach o odpowiedniej wielkości porów. W celu usunięcia mikroorganizmów z roztworu stosowane są sączki o średnicy porów 0,2pm i poniżej. Sączki o średnicy porów 0,45pm używane są natomiast do badania jałowości oraz do usuwania zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, gdy wymagana jest duża czystość roztworu.

Sączenie przeprowadza się w specjalnych, każdorazowo uprzednio wyjałowionych urządzeniach z umieszczonymi w nich sączkami o wielkości porów 0,2pm lub poniżej.

{-O ■" ■iU‘^4 eWtnti ■faz*-4z. /rro.r-elu.    iJ

Metoda ta jest stosowana do wyjaławiania roztworów wrażliwych na temperaturę, np. roztworów witamin, surowic, enzymów, antybiotyków (inne roztwory, o ile nie ma przeciwwskazań należy wyjaławiać nasyconą parą pod ciśnieniem) oraz do wyjaławiania gazów. Przesącz należy zbierać w warunkach aseptycznych do jałowych odbieralników i natychmiast je zamykać.

Sączki są to ciała porowate, mające zdolność selektywnego zatrzymywania odpowiednio dużych cząstek stałych (zanieczyszczeń mechanicznych, cząsteczek drobnoustrojów). Rozróżnia się sączki bibułowe (często w postaci krążków), ceramiczne, szklane (typu Schotta) i membranowe. Sączki membranowe o średnicy porów 0,2pm umieszczone są w oprawkach do jednorazowego lub wielokrotnego użytku wykonanych z tworzywa termoodpomego (umożliwiającego wyjaławianie w nasyconej parze wodnej). Oprawkę z sączkiem łączy się z jałową strzykawką do której pobiera się roztwór i tłokiem przeciska przez sączek do jałowej butelki.

Sączki znajdują różnorodne zastosowanie w zależności od rozmiarów porów, wielkości powierzchni, właściwości adsorpcyjnych, odporności chemicznej materiału, z którego są wykonane.

Sączki membranowe są cienkimi błonami o grubości 70-140pm, mają kształt krążków o ( różnej średnicy, kształt kapsuły lub świec (dzięki pofałdowaniu sączka membranowego mają dużą powierzchnię sączenia). Sączki membranowe charakteryzują się licznymi zaletami - nie zmieniają pH sączonego roztworu, nie adsorbują substancji leczniczych. Można je wyjaławiać m.in. w autoklawie, czy tlenkiem etylenu. Obecnie produkowane sączki przeznaczone są nie tylko do jednorazowego użytku, lecz niektóre mogą być stosowane wielokrotnie (sączki Sapońusa). Sączenie roztworów przez sączki membranowe odbywa się w specjalnych zestawach. Zestawy te można wyjaławiać w autoklawie lub suchym gorącym powietrzem.

-    zestaw Droppy (nie jest już używany)- składa się ze statywu i właściwej części, przez którą odbywa się proces sączenia (złożonej z nasadki górnej, do której wkłada się strzykawkę i z części dolnej, zakończonej igłą pomiędzy część górną i dolną wkłada się metalowe sitko, na nie sączek membranowy z estrów celulozy i dwie uszczelki);

-    sączki wykonane ze szkła spiekanego (potocznie zwane sączkami Schotta), w postaci porowatej płytki filtracyjnej, która wtopiona jest w lejkowatą szklaną obudowę; sączenie przez sączki Schotta wykonywane jest dzięki próżni wytworzonej pod sączkiem (np. za pomocą pompki wodnej); sączek Schotta Gs)sączy jałowo, sączki G3 - G4 usuwają jedynie zanieczyszczenia mechaniczne.

10