35216 skanuj0042

homogeniczne grupy. Charakterystyczna jest amerykanizacja stosowanej terminologii:    training, controlling, coaching, consulting, skillplaner,

system integrator, managament, superleaming, flipchart, corporate identity.... Poprzez operacjonalizację i hierarchizację celów uczenia się oraz wyznaczanie sekwencji uczenia się¹' w połączeniu z informacją zwrotną, zamierza się optymalnie kierować i organizować, a nawet zaprogramować proces uczenia się. Wprawdzie włącza się fazy kreatywności i' burzę mózgów, ale zbytnia samodzielność i przekora uczestników są postrzegane jako czynniki zakłócające. Zastosowane media realizują swój ukryty program kształcenia, który brzmi: zawodowa rzeczywistość jest przejrzysta, rozsądna, racjonalna w odróżnieniu od nieprzejrzystości i chaosu życia pozazawodowego.

Ważnym elementem technologicznej dydaktyki jest ewaluacja. Chociaż stosuje się różne narzędzia, trudno dokładnie zmierzyć efektywność zdobytych kwalifikacji w‘ praktyce, co skutkuje wzmożoną aktywnością w dziedzinie ewaluacji na każdym etapie procesu kształcenia.

Edukacja dorosłych w ujęciu technologicznym jest częścią nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego, jest skutkiem i motorem tego systemu. Jest organizowana na wzór zakładu produkcyjnego. To oznacza, że oferta edukacyjna podlega kalkulacji pod kątem kosztów i zysków, kieruje się rynkowymi zasadami podaży i popytu, a wiedza i kwalifikacje są towarem o określonej wartości. Na takie - ekonomiczne - rozumienie edukacji nie powinna dawać przyzwolenia pedagogika, ponieważ podważa to podstawowe idee oświaty i grozi jej (nauki i praktyki) unicestwieniem. Technologiczny model pracy edukacyjnej jest charakterystyczny dla starej kultury edukacji dorosłych, chociaż z powodzeniem, w nowej szacie ekonomicznych pojęć, funkcjonuje także w quasi-nowej kulturze edukacji dorosłych.

2. Model humanistyczny

Humanistyczny model edukacji operuje wizją dorosłych uczestników edukacji jako działających podmiotów, ludzi racjonalnych i wolnych. Założeniem edukacji w tym modelu jest pragmatyczna natura dorosłych, przejawiająca się w chęci nie tylko poznawania, ale przede wszystkim działania. Użytkowy stosunek ludzi dorosłych do treści kształcenia ma swoje źródło w ich potrzebach. W dziedzinie edukacji możemy mówić o trzech kategoriach potrzeb:

1.    zapobieganie dezaktualizacji kompetencji technicznych, wywołanych

szybkimi zmianami rzeczywistości,

2.    pełny rozwój potencjału osobowościowego jednostki,

3.    osiągnięcie indywidualnej tożsamości i życiowej dojrzałości¹.

Zadaniem edukacji jest zaspakajanie potrzeb ludzi dorosłych, którzy w niej uczestniczą. Jest to także najważniejsze zadanie andragoga, które najpełniej charakteryzuje amerykański uczony M. S. Knowels, omawiając funkcje andcagoga (p. s. 58-59) oraz zasady dydaktyczne (p. s. 106-109). Ich analiza wskazuje, że w modelu humanistycznym w centrum procesu dydaktycznego znajduje, się uczący się dorosły. To on i jego potrzeby oświatowe wpływają na konstrukcję programu i dobór treści kształcenia. W ten sposób wiedza traci swój sakralny charakter, przestaje być nienaruszalną strukturą a staje się zespołem prawd wyselekcjonowanych wedle zasady ich użyteczności, tj. ważności dla użytkownika². Składnikiem zawsze obecnym w edukacji dorosłych jest życiowe doświadczenie jako potencjalne źródło uczenia się. Nawet jeżeli w jego skład wchodzą informacje nieprawdziwe, stereotypy, uprzedzenia, dogmaty itp., mogą one być przesłankami do zadawania pytań, formułowania hipotez o świecie, przyjmowania ogólniejszej orientacji heurystycznej. Program nauczania jest wspólnie realizowanym przez nauczyciela i uczniów projektem, w którym na partnerskich zasadach podejmuje się decyzje co do treści kształcenia, form i metod nauczania - uczenia się. Nauczyciel występuje w roli konsultanta, doradcy, świadczącego pomoc na życzenie uczących się, skupia się na organizacji środowiska dydaktycznego sprzyjającego rozwojowi ucznia, co w ujęciu C. Rogersa oznacza tworzenie klimatu psychologicznego, cechującego się autentycznością (odformalizowanie kontaktów, bycie w zgodzie z samym sobą kontakt ,ja”-„ty”, a nie _Mja”-„on"³, wchodzenie w prawdziwe, głębokie związki z uczniami i udzielanie im psychologicznego wsparcia), akceptacją (nauczyciel ma pozytywne nastawienie do ucznia niezależnie od tego, czy demonstrowane reakcje są podyktowane gniewem, urazą lękiem, dumą), empatycznym zrozumieniem (sztuka postawienia siebie w sytuacji ucznią spojrzenie na świat z jego perspektywy)⁴. Scharakteryzowany wyżej styl pracy andragogicznej można nazwać za Bamesem⁵ ramowym (zindywidualizowanym). Ocenianie procesu oświatowego odwołuje się do analizy wysiłków poznawczych, przyjętych strategii uczenia się, popełnianych błędów. W ten sposób ludzie uczą się sztuki uczenia się.

Spoglądając krytycznie na prezentowany model kształcenia dorosłych, mimo niekwestionowanych zalet, można mu zarzucić zbytnią wiarę w potencjał edukacyjny jednostki, w jego możliwości realizacyjne, motywację do ciągłego uczenia się. Z drugiej strony wydaje się, że w polskiej rzeczywistości nie ma jeszcze dostatecznie dużo miejsca na wolnomyślicieli, samodzielnie i niezależnie działające jednostki. Na rynku pracy i w miejscu pracy dominuje instrumentalne podejście do jednostki, liczą się przede wszystkim umiejętności adaptacyjne, gdzie rzadko jest miejsce na wymianę myśli, partnerskie podejmowanie decyzji, krytyczną analizę zastanych mechanizmów. To nie powinno jednak zniechęcać w edukacji

95

1

Ibidem, s. 275.

2

   Ibidem, s. 277.

3

   Myślenie o kontakcie edukacyjnym w postaci spotkania dwóch podmiotów znajduje wsparcie w dialogice — m.in. w filozofii Bubera.

4

   D. Golębniak, op. ciŁ, s. 164.

5

   D. Bamcs, Learning Styles in TVEI: Report no. 3., Leeds 1987, cyt za D. Golębniak, op. cit., s. 161.