42251 P1010935 (3)

sj5S

> n ®^C1<!

«tu wij

’^m $wio ^{1 w}*rutu

podikre. ►•Prawda ich wy. !° Boga, nów ko-dogmatu ranę od-ja, 1906, rawowa-la Wiel-ycznych l nr 11): ustępują xłniesie-n Ducha

Rozdział trzeci

państwowy KULT MONARCHY W SYSTEMIE KULTURY BAROKOWEJ

l KULT monarchy i PROBLEMY ŚWIADOMOŚCI religijnej

11. W okresie rządów Piotra Wielkiego literaitura pa-negiryczna przeniosła się z pałacu, gdzie była udziałem wąskiego kręgu dworzan, na place i stała się ważnym elementem ideologicznego wychowania społeczeństwa. Literatura złączyła się przy tym organicznie z przedstawieniem (tryumf, fajerwerk, maskarada itd.), którego zadaniem było podkreślanie nieograniczonego charakteru władzy samodzierżawnej. Podobne uroczystości jako środek masowej propagandy stały się koniecznym składnikiem kultury nowej cesarskiej Rosji i powtarzały się corocznie w ciągu całego XVIII wieku — panegiryk stał się sprawą państwową. Według G. A. Gutowskiego, „sferą szczególnego zastosowania mocy sztuiki i myśli był przede wszysitkim pałac, pełniący rolę politycznego i kulturalnego centrum [...] i świątyni monarchii oraz teatru, w którym grano wspaniałe widowiska, a czego sens tkwił w demonstracji siły, wielkości, nieziemskiego charakteru ziemskiej władzy [...]. Tryumfalna oda, pochwalne przemówienie (słotno) były najbardziej zauważalnymi postaciami oficjalnej twórczości literackiej, żyły nie tyle w książce, co w ceremoniale oficjalnego tryumf u” (Gukowski, 1936, s. 13). Uwielbienie monarchy było przy tym realizowane za pomocą elementów religijnych; wynosiło cesarza ponad ludzi, gdyż panegiryści stawiali go obok Boga. Elementy religijne mogą być zaczerpnięte zarówno z chrześcijańskiej, jak i z antycznej tradycji pogańskiej, mogą swobodnie przeplatać się, poddając się prawom semantycznej wieloplanowości, właściwej dla całej kultury barokowej (por. Żywow i Uspienski, 1984, s. 221 i n.).

93