42613 str2 (34)

no. Wczesny przykład sukni kobiecej zx zwisającymi rękawami, suknia z szerokimi rękawami nałożona na suknię spodnią z rękawami wąskimi, włosy okryce chustką wsuniętą la brzeg ubioru

Długie tuniki rycerzy jadących konno przedstawione zostały w rysunku do haftu dość sumarycznie. Wyglądają one jak szerokie spodnie, tymczasem są to usiłowania twórcy opony, by przedstawić długi strój rycerski rozcięty z tyłu i z przodu, który opadał równo i okrywał nogi jeźdźca. W rzeczywistości przy szybkim biegu konia poły tuniki podwiane wiatrem unosiły się w górę, co dawało piękny efekt dekoracyjny, lecz było często niebezpieczne dla jeźdźca. Konwencja artystyczna nasuwała konieczność uproszczenia formy ubiorów w rysunku tunik cieśli okrętowych i załogi wsiadającej na okręty; tuniki są podciągnięte i założone pod paskiem dla swobody ruchów przy pracy i ochrony przed zamoczeniem w wodzie. Po skróceniu tuniki i zdjęciu nogawic, sięgających nieco powyżej kolan, uda były obnażone, gdyż ówczesna bielizna męska, tzw braies, ograniczała się do krótkich spodenek o prostokątnej formie ściąganych tasiemką w pasie. Nogawice na łydkach mogły być sukienne łub płócienne, obciśmęte skrzyżowanymi taśmami. Sukienne nogawice występują w stroju rycerzy podtrzymane pod kolanami ozdobnymi podwiązkami z długimi końcami. Ciemne obuwie przeważnie nie ma zaznaczonych szczegółów zdobienia; jedynie w obuwiu królewskim widać na środku przodu barwną dekorację na linii zeszycia. Taki schemat zdobienia spotyka się także i w późniejszym obuwiu w innych środowiskach.

W wytwornym ubiorze w XI w. panował zwyczaj noszenia tuniki spodniej i tuniki wierzchniej mii niewidocznej koszuli płóciennej, utrzymanych zwykle w innej barwie i inaczej zdobionych, okry-ivch płaszczem. Takie zestawienie ubiorów podkreślone zostało na oponie z Bayeux różnymi barwami i szlakami obszyć czy też haftów wykonanych na tunice. Płaszcze, spinane na prawym ramieniu, dawały jak chlamida swobodę ruchów: układały się malowniczo na lewym ramieniu. Różnica w ich liliiunsci zaznaczała pozycję społeczną właściciela płaszcza, podobnie jak długość i zdobienie tuniki.

Nakryciem głowy, które występuje w oponie z Bayeux u tuczników i cieśli okrętowych, są wy-•ofcie czapki barwy czerwonej, w górze lekko zwężone.

W rycerskich epizodach podboju Anglii na oponie występuje niewieic postaci kobiecych. Obok ivpu sukni luźnej, która nie zaznacza kształtów ciała i sylwety, widoczna jest jedna dopasowana sznu-mwaniem i krojem; rękawy jej kończą się efektowną zwisającą częścią, długo jeszcze modną w XII w., ■•potykaną w tej formie w różnych zabytkach sztuki, m. in. w sfragistyce (140).

O tkaninach używanych w XI i XII w. na ubiory posiadamy niewiele wiadomości. Nawet w dworskich ubiorach noszonych w tym czasie na Zachodzie musiały przeważać tkaniny wełniane lub gładkie ledwabie, tańsze od wzorzystych tkanin bizantyńskich, których użycie na cały strój męski lub suknie kobieca należało do rzadkości. Zaznaczone na dziełach sztuki dość ogólnie obszycie tunik męskich i sukni kobiecych było w rzeczywistości w dworskich ubiorach wykonane z niewielkich od-' mków wzorzystych tkanin bizantyńskich o różnych typach ornamentu. Jak świadczy koronacyjna tunika cesarzy niemieckich, sprawiona dla Henryka II (1014 r.), w dekoracyjnych obszyciach haftowanych naśladowano moLywy i kompozycję typową dla bizantyńskiego ośrodka tkactwa artystycz

iieił» uskrzydlone gryfy ujęte w kota (141). Również na tym zabytku, przechowanym w skarbcu katedry w Bambergu, widać krój ubioru poszerzonego bocznymi klinami. Fałdy tak skrojonych ubiorów po przepasaniu zbierały się równomiernie po bokach.

We francuskiej modzie dworskiej zaznaczyły się około połowy XII w. silne wpływy mody bizan-lyiiskiej, przyniesione z dworu Normanów rządzących Sycylią, oraz widoczne są liczne szczegóły wschodnie, wprowadzone przez rycerstwo francuskie po długim pobycie w Syrii. Wiele cennych przekazów siylu ówczesnych ubiorów już po zmianie mody można znaleźć na zabytkach rzeźby związanych r architekturą, w dekoracji portali katedr i w kapitelach figuralnych na wysmukłych kolumienkach krużganków wznoszonych około połowy XII w. Szczególnie ważne są dla studium ubiorów XII w, rzeźby w portalu królewskim katedry w Chartres, które powstały około 1140 r. Wydłużone i nieco s/tywne postacie, stojące między ozdobnymi kolumienkami, są przedstawione w pewnej konwencji artystycznej, która jest widoczna w traktowaniu draperii płaszczy lub w spływie fałdów sukni kobiecych; zawierają jednak wielkie bogactwo szczegółów.

Ubiory męskie na posągach w Chartres — to długie tuniki i narzucone na nie płaszcze przeniesione zc współczesnej mody sycylijskiej, która naśladowała wzory z Konstantynopola. Charakterystyczną cechą męskich ubiorów wierzchnich (bliaud) było skrócenie i poszerzenie rękawów, tak że ukazywały się wąskie rękawy spodniej szaty z cienkiej tkaniny, C2ęslo płóciennej (chainse), równie długiej, dochodzącej do kostek. Długie dworskie ubiory, używane także do jazdy konnej, otrzymywały na przodzie — dla ułatwienia przy wsiadaniu na konia — rozcięcie, podobne jak przy ubiorach bizantyńskich co do wykończenia, lecz dłuższe. Rycerze francuscy i inni na Zachodzie przyjęli zwyczaj nakładania na kolczugę, stanowiącą ówczesną zbroję ochronną, długiej barwnej szaty takiego kroju, jak w dworskich ubiorach, rozciętej na przodzie, a czasem i w tyle (142). W zamęcie wałki rycerze w długich ubiorach byli narażeni na niebezpieczeństwo w spotkaniu z wrogiem i łatwo ich było ściągnąć z siodła i stratować. Giermkowie nosili także długie ozdobne ubiory, czasem na dolnym

I