42824 medsadowa3

również slHjgyriełek nosa i opuszek palców. Do parowania płynu tkankowego z powierzchni skóry dochodzi szczególnie łatwo w mieiscu mechanicznego pozbawienia skóry, jej warstwy ochronnej, i to niezależnie od tego, czy do otarcia naskórka doszło za życia, czy po śnnirm (np. przy transporcie zwłok).

Jeżeli obserwuje się tego typu zmiany poza miejscami predestynowanymi do samoistnego pośmiertnego wysychania, wówczas lekarz biegły winien zastanowić się nad przyczyną ich ewentualnego zażyciowego powstania: ślady dławienia na szyi (czasem widoczne dopiero po upływie kilku godzin po śmierci), bruzda wisielcza, uszkodzenia postrzałowe (tzw. rąbek otarcia), uszkodzenia w wypadkach drogowych (niekiedy w postaci charakterystycznej dla bieżnika opon). Pamiętając o możliwości wysychania powłok wskutek pośmiertnego uszkodzenia nabłonka, trzeba ze szczególną ostrożnością traktować wynik oględzin zwłok poddanych trawiennemu działaniu owadów żerujących na zwłokach.

3.5.4. Oziębienie zwłok

Definicja: pośmiertna utrata ciepła — ostygnięcie ciała — w wynikd .ustania procesów przemiany materii ^postępującego wyrównywania temperatury zwłok do temperatury otoczenia.

W niezwykle rzadkich przypadkach w okresie przed i tuż po śmierci obserwuje się krótkotrwały wzrost temperatury ciała przed rozpoczęciem zjawiska ochłodzenia zwłok. Wzrost ten pojawia się w chorobach zakaźnych połączonych z bak-teriemią. Poza tym wyjątkowym zjawiskiem początek procesu oziębienia, obejmującego w pierwszej fazie drobne części dystalne ciała (palce^ nos, małżowiny uszne), przypada na okres poprzedzający śmierć biologiczną mózgu, stąd też zjawiska ochłodzenia nie można uznać za pewną cecEęISHIercr, chociaż z drugiej strony daleko idące ostygnięcie ciała przemawia przeciwko ewentualności j istnienia życia w danym organizmie.

Ustanie krążenia i przemiany materii oraz wygaśnięcie czynności ośrodka termoregulacji prowadzi do stopniowego spadku temperatury w myśl odpowiednich praw fizycznych na drodze przewodzenia, konwekcji, promieniowania i parowania. Szybkie ochłodzenie zwłok zależy m.in. od tego, jaki rodzaj utraty ciepła przeważa. Wolniej przebiega ono np. przy pyrpwaHy.e promieniowania (wolno wiszące zwłoki) niż przy udziale przewodzenia (zwłoki w ziemi, okryte). Istotną rolę spełnia tu»rodzaj ubrania,*promień lub średnica ciała,-grubość tkanki tłuszczowej podskórnej (stopień otyłości), wielkość powierzchni ciała (zwłoki dzieci ulegają szybciej ochłodzeniu). Decydującym czynnikiem jest jjetjpak temperaturą otoczenia i wilgotność środowiska, a także ruch powietrza. Wielorakość czynników utrudnia w poważnym stopniu wydawanie opinii o czasie zgonu na podstawie stopnia ochłodzenia ciała. Nie należy wprawdzie rezygnować z mierzenia temperatury zwłok dotykiem, odnotowując, które części ciała są zimne (części odkryte już po upływie dwóch godzin bywają wyczuwalnie chłodne, pozostałe części ciała dopiero pdj^odzinach), niemniej aby otrzymać obiektywne dane, należy zmierzyć temperaturę termometrem. Na ogół przeprowadza się pomiar temperatury w odbyt niey (10—12 cm w głąb), a niekiedy (dla uniknięcia zjawiska pośmiertnego wzrost: temperatury, spowodowanego rozwojem bakterii w przewodzie pokarmowym również w mięśniach uda, po uprzednim ich nacięciu. Zaleca się również mierzeni! temperatury w odstępach godzinnych w narządach wewnętrznych (w wątrobie mięśniu sercowym, móźfgtl), co wymaga jednak specjalnych warunków i użycii( elektrycznego termometru kontaktowego. W praktyce oględzin zwłok nn miejsc ich znalezienia można ograniczyć się do pomiaru temperatury w odbytnicy.

411

i

1‘izyjimijp sit,* na ogół, że wpadek temperatury ciała, mierzonej w odbytnicy lub w mit,'Aniach uda, wynosi 0,5 1,5"C na godzinę w ciągu pierwszych 6 godzin, §Ó#,litej spadek ten jest jyż wolniejszy. Na wykresie otrzymuje się na ogół krzywą ♦hlizoną do krzywej sigmoidalnej, z krótką, spłaszczoną fazą początkową, następnie stosunkowo linijnym spadkiem i wreszcie końcową fazą — prawie poziomą i • V i I.2.). Spłaszczenie początkowej fazy spadku .temperatury zwłok jest wyrazem pewnej równowagi między procesami spalania, zachodzącymi w okresie interletal-uyin, a tendencją do wyrównywania temperatury ciała i otoczenia.

Ryc. 3.2. Wykres spadku temperatury zwłok mierzonej w odbytnicy w ciągu 36 godzin (zwłoki rozebrane, temperatura otoczenia 17°C).

W przypadku zwłok odzianych, przebywających w cieplejszych pomieszcze-"im h, szybkość ochłodzenia jest mniejsza (o ‘/₃) od podanej w tabeli (tab. 3.1.), n przypadku zwłok znajdujących się w wodzie, albo zwłok poddanych działaniu iftliu — większe. Wykazano, że nie odziane zwłoki, znajdujące się w wodzie

Tabela 3.1

Ochłodzenie zwłok nie odzianych, przebywających w pomieszczeniu o temperaturze 16°C

Czas, jaki upłynął    ^SP^{adek tem}P^en*tury (w °C/h) w odbytnicy

od śmierci    ^{u osoŁ,y}

(w godzinach)	szczupłej	przeciętnej	otyłej
0—3	0,74	0,55	0,46
3—6	1,48	1,11	0,93
6—9	1,29	1,11	0,93
9—12	0,9	0,83	0,74
12—15	0,83	0,74	0,74

•tulącej, ostygają dwa razy szybciej niż w atmosferze bezwietrznej o tej samej imoperaturze. Ostatnio wprowadzono w niektórych krajach do praktyki ustalania H»«ii śmierci nomogramy, opierające się na obliczonych statystycznie zależnoś-t lm h średnich wartości temperatury zwłok od czasu śmierci, przy uwzględnieniu temperatury otoczenia i masy ciała w kg (patrz rozdz. 3.7.). Również te nomogramy wymagają naniesienia poprawek, jeżeli zwłoki przebywały w tzw. niestandar-fttwych warunkach.