44510 s05 (10)

SCHEMAT PÓŁAUTOMATYCZNEGO KIEROWANIA POCISKIEM PRZECIWPANCERNYM: I — przyrząd obserwacyjny; 2 — gonioroetr; 3 — przelicznik połączony z nadajnikienr sygnałów kierujących; 4 — wyrzutnia; 5 — przewód przenoszący sygnały kierujące; 6 — tor lotu pocisku; 7 — oś optyczna goniometru; 8 — oś optyczna przyrządu obserwacyjnego; 9 — pocisk

zalet, jak przede wszystkim prostota urządzeń nadawczych i odbiorczych oraz nie-wrażliwość na zakłócenia — zarówno przypadkowe jak i celowe, wprowadzone przez przeciwnika.

W zależności od sposobu wytwarzania sygnałów kierowania mówimy o ręcznym lub półautomatycznym kierowaniu pocisków. Przy kierowaniu ręcznym operator na stanowisku dowodzenia obserwuje jednocześnie (okiem nieuzbrojonym lub przez specjalną lornetkę) cel oraz lecący pocisk i naprowadza go tak, aby znajdował się na tle celu. Wytwarzanie sygnałów kierowania odbywa się w nadajniku, odpowiednio do ręcznego wychylania dźwigni nadajnika we właściwym kierunku (w górę lub w dół, w lewo lub w prawo), co powoduje powstanie i wysłanie z nadajnika odpowiednich impulsów elektrycznych.

Metoda ta ze względu na swoją prostotę stosowana jest szeroko do kierowania pociskami przeciwpancernymi tzw. pierwszej generacji, której typowym przedstawicielem jest omawiany poniżej pocisk 3M6. Metodą tą można jednak kierować tylko pociskami, których prędkość nie przekracza 150 m/s. Granica ta wynika z szybkości reakcji organizmu ludzkiego: czas potrzebny na zaobserwowanie przez operatora zmiany we wzajemnym położeniu pocisku oraz celu. jej ocena i wykonanie dźwignia ruchu korygującego jest zbyt długi, aby można było w ten sposób naprowadzać pociski o większej prędkości.

W celu umożliwienia operatorowi kierowania pociskami o większej prędkości opracowano w ostatnim czasie metodę tzw. kierowania półautomatycznego. Polega ono na rozdzieleniu funkcji obserwacji: cel śledzony jest przez operatora, który stale naprowadza nań oś optyczną przyrządu obserwacyjnego, a pocisk — przez sprzężony z przyrządem obserwacyjnym goniometr, czuły na promieniowanie podczerwone, emitowane przez smugacz lub inny promiennik umieszczony na pocisku. Goniometr określa położenie pocisku w przestrzeni i jego odchylenie od osi optycznej. Dane o odchyleniu przekazywane są do przelicznika, który automatycznie wytwarza i przekazuje do pocisku sygnały sprowadzające pocisk z powrotem na oś optyczną goniometru. Przy tej metodzie zadanie operatora jest więc ułatwione — sprowadza się ono do utrzymywania przyrządu obserwacyjnego na celu. Tą metodą mogą być kierowane pociski o prędkości ok. 300 m/s. Zasadniczym elementem kierowania w tej metodzie jest goniometr, dlatego też kierowanie takie nazywane jest czasem goniomet-rycznym. Pociski kierowane tą metodą określa się umownie jako pociski przeciwpancerne drugiej generacji.

Sygnały kierowania dochodzące do pocisku powodują uruchomienie tzw. urządzeń sterujących, których działanie zmienia kierunek lotu. Urządzenia te napędzane są z pokładowego źródła zasilania. W przeciwpancernych pociskach kierowanych stosowane są dwie metody-sterowania:

—    sterowanie aerodynamiczne — polegające na wykorzystaniu sił aerodynamicznych, powstających w czasie lotu pocisku przy wychylaniu od położenia neutralnego skrzydeł, lotek lub temu podobnych sterów powietrznych (aerodynamicznych);

—    sterowanie gazodynamicz-n e — polegające na zmianie kierunku działania ciągu silnika napędowego.

Odchylenie kierunku ciągu od osi symetrii pocisku powoduje powstanie momentu obracającego pocisk. Metoda ta zapewnia znacznie większą efektywność sterowania, niezależną — w odróżnieniu od sterowania aerodynamicznego — od prędkości pocisku. Jako urządzenia wykonawcze stosowane mogą być:

—    stery gazowe, tj. płaskie płytki umieszczone u wylotu dyszy w strumieniu gazów wylotowych, wychylane odpowiednio do sygnałów kierowania:

—    ruchome pierścienie umieszczone na wylocie dyszy, wychylające się lub przesuwające pod wpływem sygnałów