46927 str24

/-Gmbowcka. Z. MikuUkt. Hydrologia ogólna. Warszawa 2005 14570.X. r> by WN PWN 2005

i

$

P

P

praktycznie nie zachodzi, są też takie, gdzie przesiąka przez skały nawet 50% opadu atmosferycznego.

Współczesne podziemne wody infiltracyjne występują głównie w przypowierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej. W dogodnych warunkach (odpowiednia ilość opadów i silne spękanie skał) wody infiltracyjne mogą przenikać na duże głębokości, nawet do kilku kilometrów' w głąb Ziemi. Na niektórych obszarach podziemne wody infiltracyjne mogą pochodzić także z przesiąkania wód powierzchniowych rzecznych lub jeziornych. Uczestniczą aktywnie w cyklu hydrologicznym, stąd są to wody odnawialne. Wody infiltracyjne są głównym typem genetycznym wód podziemnych hydrosfery.

Wody kondensacyjne. Część wód podziemnych powstaje w wyniku skraplania (kondensacji) pary wodnej bądź to na powierzchni ziemi, bądź też bezpośrednio pod powierzchnią. W ciągu dnia powietrze atmosferyczne ogrzewa się bardziej niż powietrze zawarte w skałach. Wzrost temperatury spraw ia, że wzrasta prężność pary wodnej zawartej w^r powietrzu atmosferycznym, dzięki czemu przenika ona w skały, przyczyniając się do wzrostu wilgotności zawartego w nich powietrza. W nocy zawarta w skałach para wodna przemieszcza się do górnych, przypowierzchniowych warstw skalnych. Na powierzchni styka się z oziębionym powietrzem atmosferycznym lub ochłodzonymi już skałami przypowierzchniowymi. Zmiany termiczne sprawiają, że wilgotność powietrza w skale zbliża się do granicy nasycenia i para wodna, osiągając punkt rosy, skrapla się. Ilość powstającej w ten sposób wody jest zazwyczaj niewielka; znaczna jej część ulega wyparowaniu przy wzroście temperatury powietrza. Przeto wody kondensacyjne nic odgrywają większej roli w zasilaniu wód podziemnych. Jedynie na obszarach charakteryzujących się dużymi dobowymi wahaniami temperatury (np. stepy, pustynie) dzięki kondensacji pary wodnej może powstać nawet 50% ogólnej ilości wód podziemnych (Płochnicwski, 1971).

Wody juwenilne powstają w ostatnim etapie krzepnięcia magmy podczas jej wędrówki ku powierzchni Ziemi. Kiedy temperatura magmy spada poniżej temperatury krytycznej wody (+374,5°C przy ciśnieniu 217,5 atmosfer), para wodna zawarta w^r magmie skrapla się i pojawia się w^r skorupie ziemskiej po raz pierwszy w^r swej historii geologicznej woda. Tworzy ona lokalne zbiorniki lub zasila już istniejące wody podziemne; niekiedy wypływa na powierzchnię w postaci gejzerów lub gorących (termalnych) źródeł, włączając się do globalnego cyklu hydrologicznego. Wody juwenilne są zmineralizowane, zawierają znaczne ilości gazów. Występują przede wszystkim na obszarach czynnego i wygasającego wulkanizmu (np. Wyspy Kurylskie. Kamczatka).

Wody reliktowe (szczątkowe, dziewicze) są to wody podziemne występujące na znacznych głębokościach; znajdują się poza strefą aktywnej wymiany i nic biorą udziału w globalnym obiegu wody; są to wody stagnujące. W zależności od stosunku wieku utworów geologicznych do wieku występujących w nich wód reliktowych wyróżnia się wody reliktowe sedymentacyjne i wody reliktowe infiltracyjne. Wody reliktowe sedymentacyjne zostały wyłączone z obiegu hydrologicznego już w trakcie powstawania osadów zawierających te wody. Wiek wód podziemnych jest więc równy wiekowi skal. Wody te są pozostałością dawnych zbiorników jeziornych lub morskich w osadach dennych tych zbiorników. Reliktowe wody infiltracyjne zostały wyłączone z obiegu

24

ni

►

o

©

©

a

Cl

C

C

CO

co

co

EP Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader