str251

R. Bajkicwjcz-Grdbowłfci. /.. Mikulski. Hydrologia ogólna. Warszawa 2005 ISBN 8.1-01-I4579-X,«- by WN PWN 2lXi>

osadów chemicznych są naskorupienia i konkrecje manganowo-żelaziste, konkrecje fosforytowe, pirytowe, barytowe-; powstają one przez bezpośrednie wytrącenie z wody morskiej uwodnionych tlenków tych pierwiastków.

Wśród osadów morskich przeważają osady pochodzenia organicznego (tab. 41). Zajmują one 83% powierzchni dna oceanu światowego, z czego 36% przypada na czerwony ił głębokowodny, a 47% na muły organogeniczne, w tym 33%> na muły otwomicowe.

□

Imy~ Notatnik " * 1029. O.S.T.R - Sa.^-11H* _str250 - Paint    " f ItelixiLibraryReader ’ f Hydrologia ogólna -

Tabela 41. Występowanie głównych rodzajów osadów dennych w oceanie światowym (wg Leontjewa. 1972)

Osady	Powierzchnia
	min km*	%
Terygcniczne	50	13,8
Czerwony ił głębokowodny	130	36.0
Wulkaniczne	10	2.8
Otwornicowe	120	33,2
Ptcropodowc	1	0.3
Koralowe i muszlowe	12	3.3
Okrzemkowe	32	8.9
Radiolariowc	6	1.7
Łącznic	361	100

4. POCHODZENIE MÓRZ I OCEANOW

Na temat pochodzenia kontynentów i oceanów istnieje wiele hipotez. Do połowy naszego stulecia w geotektonice niepodzielnie dominowało podejście stabilistyczne. Hipotezy stabilistyezne głosiły, że skorupa ziemska jest zamocowana w podłożu i podlega wyłącznie ruchom pionowym. Przemieszczenia poziome są wtórne (zachodzą np. pod wpływem grawitacji). W latach dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku wzrosło zainteresowanie hipotezami mobilistycznymi. W przeciwieństwie do podejścia stabilis-tycznego przyjmują one poziomą wędrówkę, czyli dryf wielkich bloków skorupy ziemskiej lub litosfery; ruchy pionowe tych bloków uznają za wtórne i drugorzędne (Dadlez, Jaroszewski, 1994).

Jedną z wcześniejszych hipotez mobilistycznych była hipoteza Wegenera, znana jako „dryf kontynentów”. Zakłada się w niej rozpad jednego niegdyś superkontynentu. tzw. Pangei, na mniejsze części, które pod wpływem sił kosmicznych, związanych z ruchem

■' Fosforyty występują nu szelfie kontynentalnym i w górnej części stoku kontynentalnego w formie buł. najczęściej jednak w postaci grubych skorup. Obecnie powstają u wybrzeży południowo-zachodniej Afryki i Peru. Konkrecje manganowe występują w postaci buł w wielu rejonach dna oceanicznego, na ogół tam. gdzie tempo dcpozycji osadów morskich jest niewielkie.

251

i

Cl

C

7T

C

CO

co

co

o

©

©

&

m

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader