str217

fi. Bajkicwścz-Grdbowłfci. /.. Mikulski. Hydrologia ogólna. Warszawa 2005 ISBN 8.1-01-I457»-X,«- by WN PWN 2lXi>

OCEANOSFERA I JEJ WŁAŚCIWOŚCI

1. MORZA I OCEANY

Podstawową część hydrosfery stanowi słona powłoka wodna, składająca się z wód wszechoceanu. Wszechocean, zwany także oceanem światowym lub krótko oceanem, jako obiekt hydrograficzny obejmuje ogół oceanów i mórz występujących na powierzchni globu ziemskiego. Cechuje go jednorodność rządzących w nim praw fizycznych, chemicznych i biologicznych, mimo wielkiej różnorodności, złożonej specyfiki regionalnej oraz podziałów poziomych i pionowych (Stiepanow. 1987). Ocean światowy tworzy słoną powłokę wodną kuli ziemskiej (geosfery) o specyficznych fizycznochemicznych właściwościach wód, określających jego strukturę, ze złożoną wymianą energii i materii, zamieszkałą przez świat roślin i zwierząt.

Wody oceanu światowego pokrywają 71% powierzchni naszej planety, tj. 361.3 min knr. Są one rozmieszczone na powierzchni Ziemi nierównomiernie; na półkuli północnej zajmują 61 % (lądy 39%), na półkuli południowej 81 % (lądy 19%). Objętość wód zmagazynowanych w oceanie światowym wynosi 1,34 mld km³, średnia głębokość sięga 3704 m, największa 11 034 m (w Rowie Mariańskim) (World water balwice..., 1978).

Kontynenty i archipelagi wysp dzielą ocean światowy na oddzielne, łączące się ze sobą części. Są to według podziału Międzynarodowego Biura Hydrograficznego (International Hydrographic Bureau - IIIB) z 1928 r., weryfikowanego następnie w latach 1937, 1950 i 1953, oceany: Spokojny (Wielki. Pacyfik), Atlantycki (Atlantyk), Indyjski (Indyk) i Lodowaty Północny (zwany też Oceanem Arktycznym lub Morzem Arktycznym) (rys. 182). Każdy z tych oceanów ma swoistą budowę geologiczną i geomorfologiczną, samodzielny system prądów morskich i cyrkulacji wód oraz własny ustrój hydrobiologicz-ny. Granice oceanów są umowne.

Blisko 50% wód oceanu światowego zajmuje Ocean Spokojny (tab. 35). Ten największy z oceanów (powierzchnia 178,7 min km²) magazynuje 707,1 min km' wody (53% objętości wód wszechoceanu - tab. 35); średnia głębokość sięga 3957 m, największa 11 034 m (w Rowie Mariańskim, w głębi Challanger). Ocean Spokojny jest położony między Ameryką Północną i Południową, Antarktydą, Australią i Azją. Jego granica z Oceanem Arktycznym biegnie przez Cieśninę Beringa od Przylądka Dicźnicwa (Azja)

217

□

$

Cl

C

7T

C

O

3

a>

r-o

-o

co

co

co

o

©

©

&

m

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader