str205

fi. Bajkicwścz-Grdbowłfci. /.. Mikulski. Hydrologia ogólna. Warszawa 2005 ISBN 8.1-01-I457»-X,«- by WN PWN 2lXi>

RUCH MATERIAŁU STAŁEGO I CHEMIZM WÓD

□

i

Cl

C

7T

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

1. EROZJA I DENUDACJA ZLEWNI

Spływ powierzchniowy, uformowany z opadów deszczu lub wody roztopowej, jest bardzo ważnym czynnikiem rzeźbotwórczym. Woda spływająca powierzchniowo przezwycięża spoistość materiału budującego podłoże, wymywa i odrywa cząsteczki gruntu, a niesionym materiałem eroduje podłoże; materiał uruchomiony transportuje w dół stoku, aż do wyczerpania swoich zasobów energii. To rozmywanie i przenoszenie materiału w dół stoku przez spływ powierzchniowy nazywa się erozją powierzchniową, erozją gleby, erozją zboczy lub erozją stokową. Występuje ona na powierzchniach nachylonych bezpośrednio w czasie deszczu łub krótko po nim oraz w czasie roztopów. Intensywność erozji powierzchniowej zależy od:

-    szaty roślinnej {jej obecność ogranicza wielkość erozji powierzchniowej: gęsta pokrywa darniowa lub leśna chroni glebę przed erozją);

-    ilości i natężenia opadów deszczu (erozja powierzchniowa zachodzi tylko w czasie deszczów ulewnych, nawalnych i rozlewnych; największe rozmiary osiąga w obszarach o klimacie okresowo suchym z. opadem rocznym 250-350 mm) (Klimaszewski, 1978);

-    przebiegu roztopów' (wielkość erozji powierzchniowej zależy od grubości i prędkości topnienia pokrywy śnieżnej; szybkie topnienie dostarcza dużych ilości wody. które, gdy spływają po przemarzniętym podłożu, sprzyjają zmywom);

-    nachylenia, długości i kształtu stoków (intensywność erozji powierzchniowej rośnie wraz ze spadkiem i długością stoku; intensywniejsza jest na stokach wypukłych);

budowy podłoża, jego spoistości i przepuszczalności (na erozję powierzchniową bardziej podatne są stoki zbudowane z utworów spoistych i trudno przepuszczalnych).

Wskutek erozji powierzchniowej następuje denudacja zlewni. Produkty erozji powierzchniowej trafiają wraz ze spływem powierzchniowym do koryta cieku, skąd wraz z wodą rzeczną są wynoszone poza granice zlewni.

205

O

3

a>

ro

o

CJl

co

co

co

o

©

©

&

m