47377 IMG"29 (6)

sformułowańc zagadnienie rodzi wyraźne przesłanki do refleksji nad rcaliacj, ukrytego programu pracz społeczną przestrzeń szkoły.

Najmniej trafne wydaje się być porównanie szkoły do rodziny, takie met*-fory równic zakłada bowiem wysoki poziom integracji wszystkich uczestników życia społecznego, opany na więziach emocjonalnych nic zaś rzeczowych, a także paternalizm w stosunkach nauczyciela z uczniami, które, jak wiadomo, wcale nic są powszechną cechą klasy ani też nic stanowią ogólnie przyjętego modelu wychowywania i traktowania uczniów przez nauczyciela.

Przestrzeń szkoły pod względem formalnym znacznie różni się od symbo-licznych jej wymiarów, nie da się ich jednak precyzyjnie od siebie oddzielić prawie każda szkoła to budynek piętrowy, posiadający dwie klatki schodowe, w którym klasy rozmieszczone są wzdłuż korytarzy stanowiących swego rodzaju miejsce rozdziału zadań (metafora koszar), wyposażony w salę gimnastyczną i czasem boisko, z reguły położone na tykach łub z boku szkoły. Ważne jest wejście do szkoły, które może przyciągać lub odpychać uczniów, przyciąga gdy jest wejściem z ulicy, a nie z tyłu, najlepiej bez wnęki i innych detali architektonicznych przywodzących na myśl połykającego ofiary potwora, gdy prowadzi do niego wyraźnie oznaczona ścieżka (jło" a nie ..od szkoły). Wejście powinno zmierzać ku światłu, a nie w odwrotnym kierunku (wchodzący powinni mieć wrażenie, że w szkole jest jaśniej niż na zewnątrz, co zapewniają, biorąc pod uwagę godziny odbywania zajęć - przeciwstawnie łub obocznie położone wobec wejścia okna wychodzące na wschód lub południc, a nie zachód czy północ). Klasa jako element oficjalnej przestrzeni, jej aranżacja czy „płeć” stanowią bardzo istotny element decydujący o efektywności nauczania, jak i dobrym samopoczuciu uczniów.

Przestrzeń publiczna szkoły to wymienione wcześniej: korytarze, klasy, dziedziniec, boisko, prywatna zaś: pokój nauczycielski, lekarski, pedagoga, pewne kąciki, pracownie czy zaplecza oddane do dyspozycji tylko określonej grupie uczniów, np. uczestników kółka, ale także schody itp. W przestrzeni publicznej znacznie bardziej trzymamy się ustalonych reguł, w prywatnej przeciwnie - stajemy się jakby odizolowani od socjalizującego wpływu szkoły i obowiązujących w niej norm. Tam można zebrać myśli, odpocząć, pozostać przez jakiś czas w samotności. Charakterystyczną jednak wymowę jako element ukrytego programu ma (akt. że przestrzeń prywatna uczniów w zasadne w szkole nie istnieje, zawsze są cni z kimś, przebywają w czyimś towarzystwie, intymność jest rugowana i negowana, tak jakby zawsze wynikała z chęci ukrycia się przed nauczycielskim wzrokiem, nie zaś była naturalną

potrzebą człowieka. Współtworzy to poczucie wyobcowali* i mb co wrażliwszych uczniów.

Ostatni wymiar przestrzeni - jawny \rrsus ukiyty ct^ckflOft^l się t wymiarem publicznym - prywatnym, choć nie do końca. W pnesraa-ni jawnej funkcjonują tc wszystkie miejsca, gdzie uczniowie przebywają razem i często znajdują się pod nadzorem nauczyciela, llknletąiattniw tc elementy szkoły, w których często uczniowie są sami i gdzie ifaadh dochodzi do naruszania reguł szkolnego życia czy aktów przemocy wobec słabszych. Są to: toalety, szatnie, podziemia szkoły, strych, gorzej widoczne fragmenty boiska, czasem bufet (ale raczej nie stołówka). To. gdzie uczniowie np. palą papierosy, przepisują czy odrabiają prace domowe, przygotowują ściągi na sprawdzian, wymierzają sprawiedliwość nielojalnym kolegom czy rozmawiają na tematy nie nadające się do poruszenia na lekcji, stanowi istotną informację na temat ich stosunku do reguł życia szkolnego, poziomu ich internalizacji, a często też poczucia bezpieczeństwa na terenie szkoły. Są placówki, gdzie istnieje niezwykle ważna pod kątem realizacji ukrytego programu niepisana umowa co do owej nieformalnej przestrzeni i przebywania nauczycieli na jej terenie. Dyżurując podczas przerw, czy znajdując się na terenie szkoły po lekcjach nic zaglądają tam. Zasada owa, jefii jest realizowana, rozszczepia przestrzeń szkoły na dwie, nieprzystąjące do siebie części: ..naszą szkołę" i ..waszą szkołę", ucząc omijania reguł, przepisów i lawirowania w przestrzeni lak. aby uniknąć problemów wynikających z odkrycia przez nauczycieli pełni znaczeń drugiego, nieoficjalnego narta życia w szkole.

Kolejnym elementem życia szkolnego, który jest źródłem ukrytego programu są podręczniki szkolne: ich treść, ilustracje, a takie interpretacje zswanycb w nich informacji. Rozpatrując to zagadnienie, należy odpowiedzieć na dwa podstawowe pytania: po pierwsze - na czym polega wpływ treści zawartych w podręcznikach no samoświadomość, poziom i rodzaj wiedzy reprezentowanej przez ucznia; po drugie -jakie są kryteria tak rozumianego wpływu?

Oddziaływanie treści podręczników na powyższe czynniki jest promem złożonym i długofalowym, uwzględniając ukryty program można tu mówić zarówno o manipulacji w szerokim tego słowa znaczeniu, jak i utożsamianiu z sobą pewnych, niezbieżnych procesów przedstawianych uczniowi jako

współistniejące.

Kryteriami różnicującymi oddziaływanie informacji zawwtych w podręcznikach mogą być różne czynniki, np. wiek. pochodzenie społeczne czy płeć ucznia.