50339 IMG92 (4)

w ekosystemie, zagrażając zdrowotności i prawidłowemu wzrostowi drzew. Stąd inżynieria ekologiczna proponuje gospodarce leśnej następujące działania profilaktyczne kształtujące strukturę troficzną biocenozy i jej funkcjonowanie:

-    oddziaływanie na komponenty biocenoz leśnych przez zmianę stanu niższych ogniw w łańcuchach pokarmowych lub całego niższego poziomu troficznego:

-    oddziaływanie na komponenty biocenoz leśnych przez zmianę stanu wyższych ogniw w łańcuchach pokarmowych:

-    oddziaływanie na komponenty biocenoz leśnych przez zastępcze ogniwa łańcuchów pokarmowych:

-    oddziaływanie na komponenty biocenoz leśnych przez zmianę obiegu biogenów.

Zmianę stanu podstawowych ogniw w strukturze troficznej biocenozy można osiągnąć

poprzez:

-    kształtowanie składu gatunkowego drzewostanu.

-    dobór materiału sadzeniowego odpowiedniego pochodzenia genetycznego,

-    kształtowanie struktury wiekowej populacji roślin drzewiastych,

-    ograniczenie dostępności pokarmu dla roślinożerców.

Osiągnięciem pożądanego składu gatunkowego i genetycznego drzewostanu, jego struktury wiekowej i usytuowania w kompleksie leśnym zajmuje się hodowla lasu i urządzanie lasu. Wytyczne kierowane w stronę tych dyscyplin przez ochronę lasu oraz inżynierię ekologiczną wypływają z jednej strony z podstawowych zasad ekologicznych, mianowicie zasady jedności biocenozy z biotopem, która zapewnia trwałość takiego układu. Rzeczywiście. wszędzie tam gdzie w wyniku nieprawidłowej gospodarki leśnej zasada ta nic była przestrzegana, wytworzyła się stała predyspozycja chorobowa drzewostanów. Szczególnie dotyczy to monokultur iglastych na siedliskach borów mieszanych i liściastych, drzewostanów złożonych z gatunków drzew rosnących poza granicami swojego naturalnego areału oraz drzewostanów z nasion o niekorzystnych w danych warunkach geograficznych lub siedliskowych cechach genetycznych. Tak utworzone drzewostany odznaczają się albo sprzyjającym dla rozwoju szkodników mikroklimatem, albo stanem fizjologicznym młodych drzew właściwym drzewom zbliżającym się ku górnej granicy wieku, a więc osłabieniem wykorzystywanym przez szkodniki wtórne.

Zabiegi profilaktyczne wiążą się w takich warunkach z wieloletnim procesem przebudowy składu gatunkowego tych drzewostanów zmierzającym do zapewnienia jedności biocenozy z biotopem i likwidacji predyspozycji chorobowych. Szczególnie ważny przy zakładaniu nowych drzewostanów i przy przebudowie istniejących jest wybór i preferowanie właściwych ekotypów drzew leśnych. Do zabiegów profilaktycznych należy ponadto tworzenie i utrzymywanie zróżnicowanej struktury wiekowej drzewostanów i unikanie przy projektowaniu ładu przestrzennego i czasowego w kompleksach leśnych dużych powierzchni drzewostanów jcdnowickowych. Zabezpiecza to w pewnym stopniu przed możliwością nadmiernego rozmnożenia szkodników charakterystycznych dla poszczególnych stadiów rozwojowych drzewostanów. Zręby powinny więc być małe (rys. 7.1), nie przekraczające kilku hektarów, a nawroty cięć długie, ponadpięciolctnic. co ograniczy niezróż-nicowaną wiekowo powierzchnię lasu. a tym samym zmniejszy dostępność pokarmu przynajmniej dla szkodników upraw.

podobna tendencja przejawia się w izolacji przestrzennej szczególnie cennych upraw leśnych od ognisk rozrodu szkodliwych owadów Z tego względu plantacje topolowe

Rysunek 7.1

Odnowiony maty zrąb w drzewostanach sosnowych Puszczy Piskiei; zwraca uwagę długi nawrot cięc (fot. S. Kinelski)

winny być zakładane z dala od naturalnych zarośli osikowych, a szkółki drzew iglastych z dala od upraw składających się z tych właśnie gatunków.

Oddziaływanie na komponenty biocenoz leśnych przez zmianę stanu wyższych ogniw w łańcuchach pokarmowych ma w gospodarce leśnej wieloletnią tradycję jako jeden / podstawowych zabiegów profilaktycznych, polegający na protekcji organizmów pożytecznych - drapieżców, pasożytów i mikroorganizmów eksploatujących populacje szkodliwych lito-fagów. W praktyce ochrony lasu postępowanie takie w iąże się z realizacją mctod\ koncentracji entomofagów. Należą tu takie zabiegi, jak sztuczna kolonizacja mrówek i ochrona istniejących już gniazd (rys. 7.2). protekcja ptaków owadożemych. nietoperzy oraz innych cntomolagów. Przedmiotem sztucznej kolonizacji mrówek może być mrówka rudnica i mrówka ćmawa i to tylko te ich rasy biologiczne, które cechuje obecność w mrowisku licznych matek (samic zdolnych do składania jaj). Rasy takie noszą nazwę ..poliginic/nych . w odróżnieniu od ras „monoginicznych". charakteryzujących się obecnością tylko icdnci

Rysunek 7.2

Zabezpieczenie mrowisk siatką (wg Koehle-ra. 1968a)