50746 skanuj0020 (158)

• -rv

TT

200 Rozdział 6. Język i mass media: znaczące płaszczyzny komunikacji

oficera policji), spokesperson (osoba przemawiająca) zamiast spokesman (dosłownie: przemawiający mężczyna). Słowa humanity (ludzkość) i humankind (gatunek ludzki) są neutralnymi substytutami podkreślających nadrzędną rolę mężczyzny pojęć man (człowiek) i mankind (ludzkość) (Baron 1986; Frank 1989; Treichler, Frank 1989b). Takie zmiany nie są trudne do wprowadzenia (patrz np.: McMinn, Troyer, Hannunt, Foster 1991; McMinn, Williams, McMinn 1994)3.

Nie ulega wątpliwości, że - jeśli tylko podejmie się odpowiednie działania - seksizm może zostać wykorzeniony z języka. Podzielamy w tym kontekście optymizm Barona (1986:219), którego egzemplifikacją jest twierdzenie! „jeśli wystarczająca liczba ludzi będzie wrażliwa na kwestie seksizmu w języj ku, to takie rodzajowe formy gramatyczne jak he lub man, zanikną, niezależ^ nie od argumentów wytaczanych w ich obronie”. Trzeba jednak w tym miejscu stwierdzić, że sposoby przekazywania słów i idei są tak samo ważne, jak ich zakres znaczeniowy. W związku z tym należy zająć się w tym miejscu kwestią stylów komunikowania się.

■mm

Czy kobiety i mężczyźni mówią odmiennymi językami?

■

Lingwistka Deborah Tannen (1994a, 1994b, 1999) twierdzi, iż kobiety T i mężczyźni tworzą różne „społeczności mówców”. Według Tannen, kobiety i mężczyźni mają zarówno różne style, jak i cele komunikacji. Po prostu, ta.kf| jak ludzie pochodzący z odmiennych kultur mówią odmiennymi dialektami,-^ tak kobiety i mężczyźni mówią odmiennymi genderlectami (dialektami ptzy§f§L należnymi każdej płci kulturowej z osobna; gender - pleć kulturowa, dialect '"yS - dialekt - przyp. tłum.). Kobiety, jak utrzymuje Tannen, mówią językiem] intymności i wzajemnych relacji, są też zorientowane na „słuchanie” takiego| właśnie języka, dla mężczyzn istotny jest język statusu i niezależności. W re^;'f| zultacie konwersacja między kobietą a mężczyzną przypomina często rozmo-li wę między ludźmi pochodzącymi z odmiennych kultur i przynosi podobne §» rezultaty: wielką liczbę nieporozumień (patrz także Shem, Surrey 1998). Przy-|§ taczane przez Tannen historyjki odnoszące się do nieporozumień w komunićlfg kacji między kobietami a mężczyznami są bardzo zabawne. Trzeba jednak ij stwierdzić, że inni badacze kwestionują tezę o zasadniczej odmienności sposoKąg bów komunikowania się kobiet i mężczyzn. Na przykład wyniki niektórych

³ Warto podać w tym miejscu interesujący fakt. Oto gdy dziennikarka Marlenę Sandets^ (Media Report to Wotrten, następnie MRTW 1998-B1) próbowała na swoim komputerze napi-J§| sać wyraz, newswoman („reporterka”), program sprawdzający pisownię sugerował zmianę na „reporter”. Powieliliśmy jej próby na naszym komputerze i stało się to samo. Jednakże, gdy uży--|śf liśmy słowa spokeswoman („mówczyni”) i policewoman („policjantka”) program nie zaoferował

zmian.

badań - szczególnie tych, które przeprowadzono na dużych próbach - wskazują na niewielkie różnice w tym zakresie. Okazuje się natomiast, iż zarówno P odniesieniu do mężczyzn, jak i do kobiet, style oraz wzory komunikacji są zdeterminowane przez wiele czynników sytuacyjnych, w tym również płeć jednostki, do której się mówi, kontekst rozmowy oraz widoczny status - zarówno tego, kto mówi, jak i tego, kto słucha (Ridgeway, Smith-Lovin 1999;

^: Smythe, Meyer 1994). Podobne wyniki uzyskano, analizując reakcje osób wysłuchujących zwierzeń swoich przyjaciół. Leaper i jego współpracownicy (1995) dostrzegli niewiele różnic między słuchaczami obu pici, z jedynym wyjątkiem; oto bowiem kobiety okazywały mówiącemu - ale tylko w wypadku; gdy byl on także blisko zaprzyjaźnioną kobietą - więcej „aktywnego zrozumienia” (tzn. wyraźnie akceptowały jego odczucia lub opinie) (patrz także Ridgeway, Smith-Lovin 1999). Takie wyniki raz jeszcze przypominają nam, że komunikacja stanowi proces interaktywny, na który wpływają różnorodne czynniki, a płeć kulturowa jest jednym z nich.

g®

if

Zarazem, wielu badaczy stwierdziło, że codzienną komunikację społeczną charakteryzuje nierówność dotycząca płci, odzwierciedlająca różnice w doświadczeniach życiowych mężczyzn i kobiet oraz posiadanym przez nich (statusie społecznym i władzy (Henley i in. 1985; Lakeoff 1990; Nichols R986). Stwierdzono na przykład, że w rozmowach między osobami odmiennych płci, wypowiedzi mężczyzn zabierają więcej czasu niż wypowiedzi ko-£ • biet. Wynika to bezpośrednio z faktu, iż w wielu sytuacjach (np. w spotkali ' niach biznesowych) mają oni więcej możliwości wyrażenia swoich opinii. Mężczyźni odnoszą także większe niż kobiety sukcesy w skutecznym forsowała - jako przedmiotu konwersacji - tematu, który ich interesuje. Ponadto, gdy mężczyźni mówią, to słuchacze obu płci w większym stopniu koncentrują swoją uwagę na treści wypowiedzi niż w wypadku wypowiadającej się kobiety (McConnell-Ginet 1989; Ridgeway, Smith-Lovin 1999). Mężczyźni ■dominują również - w wypadku interakcji między osobami odmiennych płci na poziomie komunikacji pozawerbalnej. Na przykład, kontrolują oni wię-tej przestrzeni niż kobiety, a także w większym stopniu niż kobiety wkraczają w przestrzeń intymną rozmówcy. Zbliżają się do kobiet, przypatrują się im pfdotykają je, co kobiety w stosunku do mężczyzn czynią rzadziej. Z kolei, kobiety, w sytuacji gdy są obserwowane przez mężczyzn, mają skłonność do odwracania wzroku. Ponadto częściej niż mężczyźni uśmiechają się i śmieją, i.to niezależnie od tego, czy są aktualnie zadowolone, czy nie - jest to zachowanie, które może być postrzegane zarówno jako przejaw uspołecznienia, jak fiipodległości (Henley i in. 1985; Ridgeway, Sm,ith-Lovin 1999). ffuy Takie wyniki badań przeczą powszechnemu stereotypowi, zgodnie z któ-'■) fym kobiety są bardziej gadatliwe od mężczyzn. Jednakże analizy rozmów W prowadzonych przez osoby tej samej płci wykazują, iż w grupach złożonych gpyyłącznie z kobiet odbywa się więcej rozmów, niż w grupach złożonych jfewyłącznie z mężczyzn. Jednocześnie, o ile rozmawiający ze sobą mężczyźni