51838 img025

Głoska	Litera	Przykłady
V	u; rzadziej v w	pouaba preiauene praudiui; vmoch (= w moc); uznamonaw
s	/ *	fkutka ftifkoual mafto; gloz
z	* /	uznamonaw znameniti; rojmagite pojnane
i	/	firce fqi narodil rrupdrejc
Z	Z	nałazimy priiazny (= przyjaźń)
s	1	prifce (= przyszcie) uftrafena jcedreyfy grefil
&	z	yze az lozcu urażonego
ó	e ck	uciny vm<pceny ctuorodla; chacal rofpachaf
c	c ch	obetniap tyftpcy; tuorcha fircha chud kzcpzi-cha moch
s	d eh c	narodene trinadefce; pobucha; po droce
i	d; rzadko c ch	deuicha diunem gdef; dorad (— doradzi); bęchmy
ć	ch c	chała (= ciała) hochal; cce (= czcie) iejc (= jeść 'jest’)
*	r	grefnik Katerina reca rech (— rzecz) trinadefce
k	k o ck	uekom fędfkich prorok które-, taco ftifcoual fcalano-, peckle (= piekle)
j	i y j 9	ienze iaco nebuial; pofpey )<p poydi (= pojdzi) nyneyjim-, jenze; gij 0 gemze
X	h ch	greha hochal; lichoth

rfostpwki

Pisownia XY w. usiłuje w dalszym ciągu rozwiązać tradycyjne trudności, ale rezultatów nie osiąga. Wbrew najlepszym chęciom poszczególnych pisarzy znajdzie się wiele niekonsekwencji, a nawet dziwactw. Eękopisy większych zabytków wykonywało nieraz kilku pisarzy albo kopistów, a każdy wprowadzał jakieś własne przyzwyczajenia i zasady pisowniowe. _pr ,/,~_c Z ważniejszych rysów wymienimy następujące:

Samogłoski nosowe oznacza się bardzo rozmaicie. Tłumaczy się to i brakiem

kio -o 0

wzorów w przejętym alfabecie, i przypadającą na tę właśnie epokę ewolucją wartości wymawianiowej, i różnicami regionalnymi. Znak 0 $, dość zwykły w 1. poł. stulecia, występuje po raz ostatni obficie w Biblii szaroszpatackiej, a pod koniec wieku zupełnie wychodzi z użycia. Często obie nosówki wyrażają się literami a an am; w początkach XV w. pojawia się znak ą, który szerzy się i dla niektórych zabytków, np. Kodeksu Suleda, jest znamienny. Trafiają się jeszcze u, ą, v, v. Z końcem stulecia nosówkę przednią pisze się ą, ao, en, ex, nosówkę tylną a, o, v, w, ą, on, ó, ox. Samogłoskę « pisze się literami u v w. Różnicy spółgłoski twardej i miękkiej przed samogłoską w 1. poł. wieku zasadniczo się jeszcze nie wyraża, wobec czego litera np. d znaczy d i litera r znaczy r i f. Miesza się litery spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych. Spół-

głoski s ś ś oznacza się nieraz jednym dwuznakiem sz; podobnie c 6 ó— dwuznakiem oz, a y i i — dwuznakiem dz. Spółgłoskę k oznaczają litery k, c, ą. Spółgłoskę j oznacza często litera g. Szerzy się teraz niepotrzebnie niemiecki zwyczaj oznaczania spółgłoski t literami th, a £ — trójznakiem sch. Litery r i z mieszają się już w grafice XIV w., to samo w XV w., przy czym nie ma żadnej uzasadnionej różnicy w używaniu tych dwu znaków.

Weźmy jako ilustrację pisowni XV w. Kazanie na dzień Wszech Świętych ³⁵⁷:

Głoska	Litera	Przykłady
i	i y	gidzeczye naschich cristow; przeczy wy en stwa myluge nyzadny sprawyedliwoscy
y	i	bicz przigani gdi
u	u V	tuta duchem ucznyewye; vczil
e	ą a	swyąta syą nądza mąka; badzeczye duscha czlowyeczą
• 9	ą a	mądrosczi stoyą chczą; rzekacz sa (= są)
k	k c	yako rzeki; cakocole cazano biscup
3	y y i g	yako dzyeyą; ss pocoijem; iaco; gymyenyu geno nkazuge swogego
$	sz ss sch	napelnysz; vczyessicz; schuka wascha masch napyrwsche
&	Z SZ 8	ziuoth ządze; bosza podrosznego; calisdey
6	cz	czassow baczicz
6	c cz czy	cyrpyą; cczeszon; czyalo
c	cz	czaloscz chczą
s	s ss sz sch	sługa gest; sstokrocz czassow; wasz; scham schobye schinowy
ś	s sy ssy sch sz	swyata swyeczską smertnich; syadl; pros-sycz ssyercza czassyech; poschądą we-schela; proszmisch
z	z s sz zs sch	zalezicz nyzacz; śloscz slego slothousti; ka-szanya usznamycz; zslosczy; szlschami
£	zy sy	zyemya; myrsyączka
i	dz cz	dzącuge wydzecz; gączbi luczmi
s	dz cz	drudzi; pyenyącz
f	rz	przichodzi grzechów
t	t th	tego gest; themu thu

W przedstawieniu ortografii XV w. podkreśla się wyjątkowe stanowisko Psałterza puławskiego którego nowocześniejsza pisownia uderzała już Brucknera, a w ostatnich latach wzbudziła podejrzenia, że zabytek ten jest odpisem pochodzącym dopiero z 1. ówierci XVI w. (por. s. 47). Tak np. jest tam roz- ^0,1 różnienie nosówki przedniej pisanej literą g lub dwuznakiem en i nosówki tylnej pisanej lub ą. Jest też konsekwentne odróżnianie spółgłosek miękkich przed

po uop >e ulówT do Lepo popi. ( 4<‘o- YYru.)

zAAeu <si

95