53038 skanowanie0004

cesu funkcjonowania człowieka ma ujawniona potrzeba. Uczucia towarzyszące potrzebom mogą mieć charakter dodatni (ulga, zadowolenie, rozkosz, szczęście) lub ujemny (niepokój, zwątpienie, żal. ból, niezadowolenie, rozdrażnienie). Uczucia dodatnie powstają w sytuacji zaspokojenia potrzeb, natomiast ujemne przy braku lub niepełnym ich zaspokojeniu. Według Maslowa niezaspokojcnie wrodzonych jjotizeb życia prowadzi do zaburzeń i chorób, ajiiezaspokojenie potrzeb nabywanych w toku rozwoju zubaża osobowość człowieka i jakość jego_życia. Trudności w zaspokojeniu ważnych potrzeb lub udaremnienie możliwości ich zaspokojenia wywołują stany niepokoju oraz zakłóceń w funkcjonowaniu człowieka określanych w nauce mianem stresu i frustracji, z wszystkimi ujemnymi konsekwencjami, jakie mogą one przynieść człowiekowi, jeśli tych stanów nie potrafi przezwyciężyć.

Po trzecie - sposób zaspokajania ludzkich potrzeb pozostaje pod silnym wpływem społecznego doświadczenia. Nawet elementarne potrzeby fizjologiczne mają swoją obyczajową i kulturową obudowę. Powoduje to powstanie wielu potrzeb wtórnych, jakie rozwijają się na gruncie zaspokojenia potrzeby pierwotnej. Każde społeczeństwo w toku swego rozwoju wytwarza wzorce obyczajowe czy nawet prawne, dotyczące sposobu zaspokajania ludzkich potrzeb. W imię uznawanych wartości człowiek jest zdolny nawet do poświęcenia własnego zdrowia czy życia, mimo wrodzonej potrzeby bezpieczeństwa, nakazującej unikanie niebezpieczeństwa.

Po czwarte - nieprawidłowa ocena przydatności różnych dóbr lub zastosowanie niewłaściwych środków czy brak umiaru w zaspokajaniu potrzeb mogą prowadzić do ukształtowania się zależności patologicznych, do powstania patologicznych potrzeb, których zaspokojenie szkodzi człowiekowi. Przykładem takich potrzeb są m.in. palenie papierosów, nadużywanie alkoholu. leków i narkomania. Przy ukształtowaniu się zależności patologicznych odwoływanie się do świadomości zagrożenia najczęściej zawodzi.

Po piąte - start człowieka do samodzielnego zaspokojenia potrzeb rozpoczyna się praktycznie od zera. Człowiek bezpośrednio po urodzeniu jest całkowicie zależny od swoich opiekunów, przede wszystkim rodziców. Na nich spoczywa obowiązek zaspokajania potrzeb dziecka, oni są bowiem głównym podmiotem opieki nad dzieckiem. Od tego. jak powinności opiekuńcze wypełnią, zależy często los człowieka.

Jak z właściwości zaspokajania potrzeb wynika, opieka, nauczanie i wychowanie mają swój udział w zaspokajaniu potrzeb dziecka.

Przez wiele lat opieka na dzieckiem, tak w naszym kraju, jak i na święcie, rozwijała się bez dostatecznej refleksji teoretycznej. Ogromne potrzeby społeczne, jakie w tej dziedzinie wystąpiły w naszym kraju spowodowały, iż praktyka wyprzedziła teorię. Ten stan odzwierciedla się najdobitniej właśnie w terminologii. Narastała ona żywiołowo, w obrębie różnych dyscyplin naukowych. Sądzę, iż zbilansowanie terminologii, za którą kryją się przecież konkretne doświadczenia praktyki, pozwoli głębiej wniknąć w istotę sprawy, jaką jest określenie specyfiki pedagogiki opiekuńczej i zarysowanie terenów teoretycznej refleksji tej subdyscypliny.

Punktem wyjścia w podejmowaniu opieki jest analiza potrzeb dziecka w ujęciu globalnym, obejmującym całokształt sytuacji i warunków, w jakich ono żyje. Ze względu na złożony charakter tych potrzeb opieka nad dzieckiem wiąże się z rozmaitymi dziedzinami życia i jest rozpatrywana przez różne dyscypliny naukowe: medycynę, psychologię, pedagogikę, socjologię, prawo, ekonomię i politykę społeczną/Konieczność całościowego rozpatrywania i rozwiązywania zadań opiekuńczych powoduje, że opieka jest jedną z^ardziejskomplikowanydrrtnidnych dziedein życia, "społecznego.^

Wyrazem złożonego charakteru opieki jest także wieloznaczność tego pojęcia. W języku polskim termin ten odnosi się zarówno do osób. jak i rzeczy. Oto kilka przykładów zastosowania tego terminu. Mówimy c^opiwe nad dzieckiem, młodzieżą, chorymi, osamotnionymi - mając na ntyfflroz-maife sytnaęjg dflyr7ąrg rylowieka. Ale mówimy także o opiece nad zwierzami, m^ipjimi, iirrądygniami technicznymi. Mówimy o opiece w znaczeniu ochrony, obrony, pomocy, zapobiegania, wyrównywania - mając

17