54255 SNC03777

IlB

pl

1H

p»

m

lip

flieoc

ijiuflkó"

||P ,®ieniają i długi fjeDrichv

Strefy klimatyczne i astrefowe odmiany klimatów

Nil jest najdłuższą rzeką świata; odległość od jego początku w pobliżu równika w Afryce Wschodniej do ujścia w Morzu Śródziemnym jest większa (6484 km) od promienia Ziemi (6378 km). Wody Nilu pochodzą z deszczów zenitalnych strefy przyrówni-kowej, gromadzą się w jeziorach Wiktorii, Kioga i Alberta. Dalej na północ, w bagnach i rozlewiskach Sudd, położonych w klimacie suchym - znaczna część wód Nilu paruje. Straty te są częściowo wyrównywane przez dopływy - Nil Błękitny i Atbarę, przynoszącą wody z letnich deszczów padających na Wyżynie Abisyńskiej. Środkowy i dolny Nil płynie w strefie pustynnej, deltowate ujście znajduje się w strefie podzwrotnikowej gdzie pojawiają się deszcze zimowe. W tym specyficznym miejscu rozkwitła starożytna cywilizacja, czerpiąca energię z żyznych wód nilowych i palącego słońca otaczającej je Eltyni. Podróż doliną Nilu byłaby najlepszą, poglądową lekcją na temat stref klimatycznych i klimatycznych pór roku.

12.1. Strefowe zróżnicowanie klimatu Ziemi

Podstawową prawidłowością, którą obserwujemy w geograficznym zróżnicowania klimatu na Ziemi, jest strefowość. Pojęcie to oznacza, że składowe południkowe Boziomych gradientów większości charakterystyk klimatu dominują nad składowymi Łwnoleżnikowymi. W odniesieniu do wielkości wektorowych, takich jak prędkość wiatru lub kierunki przenoszenia ciepła i wilgoci, strefowość należy rozumieć talrra fw relacji do kierunku gradientów poziomych. Składowa południkowa gradientu dśnie-| nia - w skali globalnej - przeważa nad składową równoleżnikową, wiatry gradientowe mają więc przeważające kierunki W lub E, ale ciepło i wilgoć przenoszone są zgodnie z gradientem ich^awartości w atmosferze - na północ lub na południe.

Obrazem zróżnicowania wielkości skalarnych na kuli ziemskiej, np. temperatury, nasłonecznienia, wilgotności, opadów, są izolinie o przebiegu przeważnie równoleżnikowym. Inaczej mówiąc, strefowość przejawia się tym, że mniej izolinii przecina równoleżniki niż południki. Ta sama prawidłowość dotyczy kierunku wiatrów; w tym przypadku wektory prędkości lub linie prądu układają się mniej więcej zgodnie z równoleżnikami.

Najpi jrofile el< t funkcji uaodśre nazywane czynniki) iadówi |cyklonóv manie) ©się asj !iqbardz ńwi mię Polu jraentu zjednym usązwi złożone t sytniczy) bzująte Wadu Cali ^eryzi lotnik fyjaki

246