55786 pic 11 06 012656

298

LUBOMIR DOLEZEL

SEMANTYKA NARRACJI

299

ibridg^e’

nowego, bohatera kulturowego,    iy[_eursaulta na

ńum takie motywy jak „Sędzia s ’^az Okujemy jako związane z działaniem _ozróżnienie

2. Wiadomo powszechnie, że sos    _{g; każde} działań

a działaniami PSYCH i^est.^lf^r<? _hicznych (motywacj , okłada bowiem zbiór „współdzia an

dem agensa, nie może zaś ulec takiej konwersji względem siły pro-cesualnej.

4. Przedmiot to affectum bezwzględnie nie dające się odwrócić w afektanta, nie może zatem wywoływać zdarzeń.

Przekładając te rozróżnienia na język semantyki motywów, możemy teraz zaproponować następującą klasyfikację motywów dynamicznych:

1.    Motywy procesualne w dwu postaciach:

(a)    zdarzenie (X, przedmiot),

(b)    zdarzenie (X, patiens).

Motywy procesualne są zawsze asymetryczne.

2.    Motywy związane z działaniem, w dwu formach:

(a)    asymetryczne: zdarzenie (agens, przedmiot),

(b)    symetryczne: zdarzenie (agens, patiens).

Zważywszy, że w motywach dynamicznych jako afektanty funkcjo-^nuj3 tylko siły procesualne i agensi narracyjni, te właśnie dwie kategorie argumentów nabierają szczególnego znaczenia dla struktury fabuł)'.

’ f°f?^a P°^wiedzieć> ^ze fabuły wynikają z wzajemnego oddziaływania e n w. Niektóre fabuły oparte są na interakcji sił procesualnych • ³ P^{rzyro z}°nych, naturalnych, społecznych) i agensów narracyjnych, mir,- i ^6S P^rze<^^e wszystkim interakcje agensów przy żadnym lub ^ sohil ^ ^tyl^° ^{Udziale sił} procesualnych. Teoretycznie można też j neeo ^^y°.^razic & U*^{y w}yⁿⁱ^^a3^^ce głównie (czy wyłącznie?) z wzajem-tvka _mnf^{Zia ywa}^^{ia sd} P^rocesualnych. W każdym razie nasza seman-sekwenriJ^W°^W • ^ynamicznych prowadzi do stwierdzenia, że fabuły to afektantńw°**?^{Wla anycb} zdarzeń z dwiema możliwymi odmianami

~^narracyinymi-

semantvr7na f ⁸ ,^yzacja semantyczna. Subkategoryzacja wiem na naszli ^P    ^. ^{WySOCe arbitra}l™. opieramy się w niej bo

ranie tako f ^{J Z}^^ajomości świata. Błędne byłoby, moim zdaniem, obie-przeciwnie _n°^{rmalnych kryterió}w subkategoryzacji ograniczeń selekcji: nych które I"?”^{61113 t3kle formułu}jemy dla jednostek semantyczna    ^ *** ^kate^waneV

dzona na podsta^^r!^ ^^yf^arczy P^rosta subkategoryzacja przeprowa-tradycyjnymi Subkat ^{7 3t}°^{W motywów 1} posługująca się kategoriami

dykatach stann Ki f^ne.^Semantyczne najłatwiej przedstawić na pre-(a) stany fizycm^ (FIZ\^{określać b}?^dzie podwójna opozycji watne (PRYWl - l ~~ ^§tany P^sychiczne (PSYCH); (b) stany PO"

sub_k.a_Sy^iltac^_mot;x^ys^r_y:_h:^(spoŁ,'^{wynika stąd następui,}°

Motywy FIZ orzekające fizyczne własności i relacje o argumentach

^u Zob. np. 3 regułę predykacji w: J. R. S e a r 1 e, Speech Acts. C England, Cambridge University Press, 1969, s. 127.

narracyjnych: „Jan ma ciemne oczy”. „Kościół znajduje się w pobliżu

szkoły”.

2.    Motywy PSYCH orzekające psychiczne własności lub relacje o argumentach narracji: „Jan jest smutny”. „Jan kocha Marię”.

3.    Motywy PRYW, tj. predykacje własności oraz relacji odnoszących się do prywatnej, „intymnej” sfery argumentów narracyjnych: „Jan ma

troje dzieci”. „Jan jest ożeniony z Anną”.

4.    Motywy SPOŁ orzekające społeczne role lub relacje o argumentach narracji: „Jan jest sędzią”. „Jan jest szefem Jerzego”. Subkategoryzacja zdarzeń (zmian stanów) będzie przebiegać według tego samego schematu. A zatem motywy dynamiczne zostaną podzielone na motywy FIZ (zmiany stanów FIZ), motywy PSYCH (zmiany stanów PSYCH), motywy PRYW (zmiany stanów PRYW) i motywy SPOŁ (zmiany stanów SPOŁ). W wypadku symetrycznych motywów odnoszących się do działania (tzn. motywów wiążących się z agensem i patiensem) stajemy wobec poważnej trudności. Opis taki jak „Jan rozgniewał Jerzego będzie inter pretowany jako zmiana stanu PSYCH patiensa, a zatem zostanie za klasyfikowany jako motyw odnoszący się do działania PSICH. Z opisu tego nie wynika jednak, jaki rodzaj działania ze strony Jana ^ywo a gniew Jerzego. Ponadto, dla teorii narracji równie lub nawę

istotna mogłaby się wydawać klasyfikacja działań agensa. czy zagadnienie to wymaga dalszych badań; na razie pewną P⁰"¹ odwołanie się do kontekstu danego motywu - analizując m y > siednie, potrafimy może określić status działania Jana. „„„^nipniach Trzeba jeszcze wspomnieć pokrótce o trzech innych zagadmemac

związanych z subkategoryzacją semantyczną:    , • , ^ PRYW

1. Gran,ca    %£ Snaszego P

i motywami dotyczącymi działań SI O -    afiensów narracji

graniczenia sfery „prywatnej" od sfery ,,^SP°    narracyjnych; ca^

nych. Opozycja ta wydaje się utrwalona w u ^    _określa (T

fabuły, a może nawet całe odmiany teks o    _iamj _PRYW („intyni-

sto preferencja albo motywów związanych z ^ stosunkach rodzin?-^ne opowieści o stostunkach erotycznych, przyj    > . gpgj, (opowieśd

ⁿych, itd.), albo motywów związanych z ^ a _{go(Jach) it}d.). Moż-⁰ konfliktach społecznych, wojnach, boha e ^ potencjalnie agensem ¹¹³ powiedzieć, że każdy narracyjny agens j ^ agensów, którym działań PRYW; działania SPOŁ są jednak ora    p_rzywódcy|

P^rzypisano jakąś rolę społeczną (sędziego, ^ Ustawie tego Nowego, bohatera kulturowego, króla, ^’_{jrsaulta na} śmierć” z