55855 SCAN0027

120    3. Właściwości optyczne oka ludzkiego

mierzy się najmniejszy optotyp o przybliżonym kontraście 100%, jaki może być rozpoznany przez układ wzrokowy. W życiu codziennym rzadko spotyka się 100% kontrast; większość przedmiotów obserwowanych jest przy mniejszym kontraście.

Biorąc pod uwagę czułość na kontrast przy ocenie widzenia, niektórzy z badaczy zaczerpnęli z optyki termin funkcji przenoszenia kontrastu (FPK [modulation transfer function - MTF]). Należy rozważyć przedmiot, którego intensywność świecenia różni się od pewnego poziomu maksymalnego do zera w rozkładzie sinusoidalnym. Kontrast wynosi 100%, ale wykres zamiast przyjmować postać kolumnową, wygląda jak wykres kolumnowy ze spłaszczonymi brzegami. Liczba prążków światła przypadająca na jednostkę długości lub jednostkę kątową określana jest jako częstość przestrzenna (spatial freąu-ency). Częstość przestrzenna ściśle wiąże się z ostrością wzroku wyrażaną ułamkiem Snellena; przykładowo litera E odpowiadająca ułamkowi 20/20 składa się z jasnych i ciemnych prążków, z których każdy ma wymiar 1 minuty kątowej. W związku z tym ostrość wzroku wynosząca 20/20 (przy 100% kontraście przedmiotu) wyrażona w częstości przestrzennej odpowiada w przybliżeniu 30 cyklom na stopień rozdzielczości. Analiza wykresu fali sinusoidalnej z naniesionymi różnymi częstościami przestrzennymi, opisującego jak zmienia się w zależności od nich kontrast w danym układzie optycznym, dostarcza informacji o funkcji przenoszenia kontrastu FPK.

W praktyce klinicznej pacjentowi prezentuje się przedmioty o różnej częstości przestrzennej i kontraście. Można wówczas sporządzić wykres zależności najmniejszego rozpoznawalnego kontrastu przy różnych częstościach przestrzennych. Poziom najmniejszego rozpoznawalnego kontrastu określany jest jako kontrast progowy (contrast thre-shold). Odwrotność kontrastu progowego definiuje się jako wrażliwość na kontrast (contrast sensitiuity), natomiast sposób, w jaki wrażliwość na kontrast zmienia się w zależności od częstości przestrzennej, określany jest jako funkcja czułości na kontrast (contrast sensitiuity function - CSF) (ryc. 3-7). Typowy wykres wrażliwości na kontrast o kształcie sinusoidalnym przedstawia ryc. 3-8. Jak wspomniano wcześniej, istnieje pewna zależność między oczekiwaną wartością ułamka Snellena a wrażliwością na kontrast. Wrażliwość na kontrast może być także mierzona z użyciem optotypów o zmiennym kontraście (tablice Pelli-Robson lub Regana), które są łatwiejsze w zastosowaniu dla pacjenta. Kontrowersyjne pozostaje, który ze wspomnianych sposobów jest bardziej użyteczny klinicznie.

Jak przy każdym badaniu funkcji widzenia, ważne jest, by wykonywać je z zastosowaniem najlepszej korekcji optycznej. Dodatkowo przy oznaczaniu CSF musi być utrzymane stałe oświetlenie, ponieważ ma ono wpływ na kształt wykresu. Przy słabym oświetleniu niskie częstości przestrzenne zanikają, a wartości szczytowe przesuwają się w kierunku niższych częstości. Przy silniejszym oświetleniu występuje niewielka zmiana w kształcie wykresu CSF przy wyższych częstościach przestrzennych. Ogólnie czułość na kontrast mierzona jest przy typowym oświetleniu pomieszczenia, które wynosi ok. 30-70 stopolambertów.

Na wrażliwość na kontrast ma wpływ wiele uwarunkowań ze strony układu wzrokowego - zarówno fizjologicznych, jak i patologicznych. Wielkość średnicy źrenicy wpływa na wrażliwość na kontrast podobnie, jak na ułamek Snellena. Przy zwężonej źrenicy ugięcie światła zmniejsza wrażliwość na kontrast; przy dużej lub rozszerzonej źrenicy