56086 skanuj0114 (8)

232 Zasada petryfikacji

232 Zasada petryfikacji

\\cgo, dotrzymującego .wiary, ludzkiego, religijnego, prawego i być nim w rzeczywistości, lecz umysł musi mieć skłonny do . tego, by mógł i umiał działać przeciwnie,¹ gdy zajdzie potrzeba (...) dla utrzymania państwa musi 'częstokroć działać wbrew .. miłosierdziu, wbrew ludzkości, wbrew rcłi- • gii. Trzeba więc, by miał ón umyśl zdolny, cło zwrotu (...);nic.powinien porzucać dobrego, gdy można,' lecz umieć czynić zło, gdy trzeba" [N. Machiavclli 1987, s. 86-87].

Zasadę nierespeklowania integracji na-, leży widzieć w kontekście szerszych rozważań Machiavellcgo na lemat moralności w polityce. Książę (każdy człowiek władzy) ma do czynienia z ludźmi niestałymi, niewdzięcznymi, kłamcami, tchórzami, żądnymi posiadania — naturę ludzką ocenia Machiavclli pesymistycznie. W myśl takiego założenia zdolność funkcjonowania księcia zarówno w ramach modelu człowieka uczciwego, jak i w ramach modęlu człowieka nieuczciwego jest nie lylko usprawiedliwiona, ale i niezbędna. Wprawdzie autor Księcia przyznaje, że nie wszyscy ludzie są tacy (jak wyżej opisani), lecz nic daje wskazówek, jak rozpoznać ludzi moralnie wyższych oraz w jaki sposób wydobyć z ludzi moralnie niższych te lepsze cechy, które w nich istnieją. (M.P.)

/.ob. koncepcje człowieka w socjologii, makia-welizm jako syndrom zachowań, socjotechnika.

Literatura:

Kloskowska A., 1973, Społeczna teoria Ma-chiwellego [w:] N. Machiavclli, Paradoksy losów doktryny. Ki W, Warszawa.

Machiavclli N._t 1987, Książę, PIW. Warszawa. Mosca G., [s.a.j, Historia doktryn politycznych. Trzaska, Evert, Michalski, Warszawa. Podgórccki A., 1973, Socjotechniczne wątki w twórczości iUacliiavellego (w.) N. Ma-chiavclli, Paradoksy losów doktryny, KiW, Warszawa.

Zasada petryfikacji, zob. zasada ekonomii wysiłku.

Zasada pomocniczości (zasada subsy-diamości), jedna z podstawowych zasad

filozofii społecznej głosząca, że społeczności większe (wyższego rzędu) nie powinny przejmować zadań, które mogą być zrealizowane'przez społeczności mniejsze (usytuowane . na niższym poziomic), lecz ich działalność ma mieć względem nich charakter pomocniczy, tj. wspierający. Zasada •;ta dotyczy nic lylko relacji między zbioro-/WOŚciami o zróżnicowanej wielkości i (łub) znajdującymi się na innych poziomach w slruklurzc całego społeczeństwa, lecz odnosi się także do relacji między jednostką a grupą społeczną oraz między jednostkami i 2biorowościami a państwem.

Zasada ta po raz pierwszy sformułowana została w katolickiej nauce społecznej, w encyklice Piusa XI Quadragesimo armo (1931 r.)'. Z zasady tej wynika, że społeczności wyższego rzędu nic powinny ingerować w sprawy społeczności niższego rzędu, lecz w razie konieczności pomagać w koordynacji jej (ich) działań z działaniami innych grvij)'dla realizacji dobra wspólnego , • (zob. Jan Paweł II, Cenlesinnts onnus, n. 48). ' Zasada ta stanowi podstawę przeciwstawiania się totalizmowi państwa. Naaiszcnic zasady pomocniczości w życiu społecznym prowadzi do niszczenia struktur na poziomie mezospoleeznym, a w konsekwencji do wytworzenia się próżni społecznej. Wchłanianie małych społeczności przez większe i silniejsze, zastępowanie inicjatyw obywatelskich przez struktury państwowe prowadzi do atrofii autentycznych form życia społecznego. (A.S.)

Zob. autentyczność w życiu społecznym, próżnia społeczna, struktura społeczna, zasady życia społecznego.

Literatura:

Majka J., 1993, Etyka społeczna i polityczna, ODiSS, Warszawa.

Millon-Delsnl Ch., 1995, Zasada pomocniczości, Wyd. Znak, Kraków. -

Zasada solidarności, zob. zasady życia społecznego.

Zasada subsydiarności, zob. zasada pomocniczości.

•m

Zbiorowość spolccyfff 233

Zasado zmiany inimnucnlncj I*. So-rokina, zob. autodelcrminizm, zmiana społeczna.

Zasady życia społecznego, 1. Ogól norm regulujących wzajemne kontakty i stosunki społeczne zarówno między jednostkami, jak i między różnego typu zbiorowo-ściami. Normy te zazwyczaj znajdują wyraz i w formułowanych exprcssis verbis zakazach i nakazach, *-*•»-*• <■*    6v^a/ra>?

2. W katolickiej nauce społecznej „ogólne dyrektywy dotyczące istnienia i normalnego funkcjonowania społecznego w takim sensie, że łamanie lub omijanie łych dyrektyw albo musi zagrozić życiu społecznemu, albo oznacza, że mamy do czynienia ze społecznością pozorną" [J. Majka 1982, s. 179). Inni autorzy wskazują, że zasada społeczna jest czymś więcej, jest „zasadą bytu i działania społecznego oraz normą naturalno-prawną” [W. Piwowarski 1993, s. 131]. Reguluje ona działania społeczne oraz określa uprawnienia i obowiązki („od j góry" i „od dołu").

Najczęściej wskazuje się następujące zasady /.ycia społecznego: personalizmu, wspólnoty, pluralizmu, chrzcścijnńskości (J. Maritain); prawdy, sprawiedliwości, miłości, wolności (Jan XXIII); dobra współ-¹ nego, pomocniczości, solidarności. Zasady te mogą być w różny sposób hicrarchizowanc. Ścisłe ustalenie wzajemnych relacji między nimi nic zawsze jest łatwe, co wynika z ich dużego stopnia ogólności. (A.S.)

Zob. normy społeczne, porządek społeczny, społeczeństwo, wartość, zasada pomocniczości.

Lilcratui.i:

Majka J.. 1982, Filozofia społeczna, Wyd. Wrocławskiej Kurii Archidiecezjalnej, Wrocław. Piwowarski W., 1993, Zasady życia społecznego [w:] Słownik katolickiej nauki społecznej, pod red. W. Piwowarskiego, Wyd. Misjonarzy „Palabra", Pa.x, Warszawa.

Zbiegowisko, krótkotrwała zbiorowość powstała w wyniku zainteresowania jakimś zaistniałym wydarzeniem. Podstawą tworzenia się zbiegowiska jest bezinteresowna

ciekawość - gapiostwo. Zbiegowisko charakteryzuje się stycznością przestrzenną członków, płynnością składu członkowskiego, dosyć słabym podziałem ról społecznych, podobieństwem reakcji emocjonalnych. Jeśli wydarzenie wywołuje silne emocje, zbiegowisko może przekształcić się w dum. (A.S.)

Zob. tłum.

Zbiorowość społeczna, 1. „Dowolne skupienia ludności, w których wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez bardzo krótki okres, pewna więź społeczna" (J. Szczepański 1970, s.2'15]. Zbiorowości kształtują się samoistnie w toku życia społecznego. Pojęcie to traktować można jako przeciwieństwo zbioru społecznego, sztucznie (arbitralnie) wyodrębnionego przez badacza. W tym rozumieniu pojęcie to zbliżone jest znaczeniowo do pojęcia grupy społecznej.

2. Ogól jednostek, między którymi za-. chodzą powtarzające się styczności społeczne, lecz nic występuje więź społeczna (zob. {P. Rybicki 1979]). Wyodrębnić można zatem swoiste kontinuum: zbiór (agregat) - zbiorowość społeczna - grupa społeczna. Pojawienie się więzi społecznej przekształca zbiorowość w grupę. W wielu jednak przypadkach, pomimo częstych kontaktów społecznych, więź społeczna nie pojawia się i można wówczas mówić o zbiorowości, chociaż nic jest ona grupą społeczną. Nic każda zbiorowość musi przekształcić się w grupę. Niewątpliwie jednak bardzo często powtarzające się styczności społeczne stanowią podstawę kształtowania się więzi społecznej.

Pojęcie zbiorowości należy do podstawowych, a zarazem bardzo często stosowanych pojęć socjologii. Niezależnie od tego, czy jako istotny - w sensie genetycznym -element tego pojęcia bierze się pod uwagę więź społeczną, czy powtarzające się styczności społeczne, zawsze jest to twór traktowany przez jego członków jako istniejący realnie (faktycznie). Może to znajdować