56438 PC190011

możliwości mutantów podlegają zatem eliminacji. Stan puli genów jest więc wypadkową działania mutacji i selekcji naturalnej. Wypadkowa ta nazywa się stanem równowagi selekcyino-mutacyjnej populacii (Malinowski 1994).

3. Czynniki rozwoju endogenne paragenetyczne i niegenetyczne

Okres rozwoju prenatalnego jest fazą szczególnej wrażliwości, przede wszystkim ze względu na niezwykle szybkie tempo rozwoju. Jak wiadomo, im szybszy jest rozwój, tym większa skuteczność działania czynników na niego wpływających. Czynnik o takim samym czasie i sile działania powoduje znaczniejszy efekt, o ile tempo rozwoju organizmu, na który wpływa, jest szybsze (Halikowski i Wolański 1981). Zaobserwowano mianowicie, że na przebieg rozwoju płodowego tak silnie wpływają właściwości organizmu matki, że niejako przygłuszają one własne genetyczne predyspozycje płodu.

Mimo iż połowa zestawu genów przekazywanych potomstwu pochodzi od ojca i połowa od matki, to jednak w większości cech ilościowych występują silniejsze związki między cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca. Stwierdzono to np. w odniesieniu do różnych cech takich, jak np.

-    cechy kośćca (wysokość ciała, kształt głowy),

-    kształt części miękkich (kształt nosa, uszu itp.),

I rozkład pigmentu (barwa włosów, oczu),

-    pamięć ruchowa (czucie proprioceptywne),

-    cechy fizjologiczne (ciśnienie tętnicze krwi itp.).

Także jeżeli chodzi o zależność między niektórymi cechami dzieci i wiekiem rodziców obserwujemy silniejsze związki w relacji matka--dzieci. Silniejsza korelacja z matką, aniżeli z ojcem jest znacznie bardziej wyrazista u dzieci pierworodnych, niż u dzieci pochodzących z porodów następnych.

Wysokość ciała matki ma silniejszy wpływ na długość ciała noworodka niż wysokość ciała ojca. W przypadku ciężaru ciała nie stwierdzono wyraźnej przewagi wpływu jednego z rodziców, podczas gdy na dynamikę ciężaru ciała wyraźnie większy wpływ ma wysokość ciała matki niż ojca, co może być przedłużeniem oddziaływania z okresu płodowego.

I

1

Przytoczone dane sugerują bardzo wyraźnie większy udział matki w kształtowaniu cech dziecka, aniżeli ma to miejsce ze strony ojca. Znane prawa dziedziczenia nie tłumaczą tej prawidłowości. W związku z tym wysuwa się szereg przypuszczeń co do możliwych dróg wpływu matki (ryc. 12):

1)    matka wpływa na dziecko w czasie ciąży poprzez właściwości swego genotypu, w sensie genetycznie zdeterminowanych właściwości środowiska wewnętrznego jej organizmu (konstytucja fizyczna), możliwy jest wpływ metabolizmu organizmu danej matki na rozwój śród-maciczny inplantowanego płodu,

2)    należy się liczyć z wpływem nie przekazywanego przez matkę zestawu genów (szczególnie heterologicznych), które są jednak właściwe matce,

3)    matka przekazuje dziecku, poza zestawem genów, także pewną ilość cytoplazmy w jaju, która może wpływać na rozwój zarodka (dziedziczenie cytopiazmatyczne). Ilość cytoplazmy w plemniku ojca jest minimalna,

4)    tryb życia matki w czasie ciąży, skorelowany z jej nawykami, sposobem żywienia itp.

43