57217 skanuj0015 (142)

32 H KMI M V Ml IM TYKI

cic filozofii chrześcijańskiej funkcjonują więc różne koncepcje metody etyki: tradycyjna tomislyczna, tomistyczno-cgzystcncjalna, intuicjonistyczno-deontologistyczna. do których na koniec dojdzie propozycja tomistycznej metody cmpiryczno-racjonalnej.

W myśl pierw szego z tych rozw iązań punktem wyjścia są trzy pierwsze zasady zaczerpnięte z metafizyki ogólnej oraz. psychologii racjonalnej: dobro należy czynić, zła unikać (bonum fatiendum, malmu \itandum), człowiek jako byt rozumny działa ze względu na cel (homo agilpropterjinem) oraz podstawę nonn moralnych stanowi rozumna natura ludzka, której funkcją są sądy praktyczne rozumu słusznego (natura raIlona lis et practica ratio nx ta). 7. tych zasad za pomocą faktów dośw iadczcnia wyprowadza się konkluzje etyczne jako normatywne oceny tego faktu. Ostatnim zaś etapem jest odniesienie konkluzji do konkretnych sytuacji moralnego postępowania czlow icka.

Zwolennicy tego poglądu naukową w-artość proponowanej metody opierają na oczywistości podstawowych zasad i poznawczej funkcji rozumu słusznego. jej zaś zw iązek z rzeczywistością moralną uzasadniają ostatecznym odniesieniem tej metody do konkretnej sytuacji moralnej praktyki czlow icka

Natomiast dcontologistycznie zorientowana koncepcja ks. Stycznia wychodzi / założenia, ze w metodzie etyki punktem wyjścia winien być odpowiedni. dośw iadczalnic stwicrdzalny fakt etyczny, nic zaś takie czy inne aksjomaty metafizyczne Podstawowy fakt etyczny w ujęciu tego autora utożsamia się z doznaw anym przez każdego człowieka przeżyciem bezwzględnej powinności afinnowama osoby ludzkiej dla niej samej. Po ustaleniu faktu etycznego omawiana metoda domaga się jego opisu, po którym następuje „uja-śnicnie". czyli ukazanie teoretycznego uogólnienia, a w końcu jego „wyjaśnienie”. Poprzez odniesienie się do treści aktu i potencji konieczność afir-mowania osoby przybiera ostatecznie postać wezwania, a zarazem i prawa, danego człowickow i pr/cz Byt i Prawo samoistne, czyli przez Boga.

W przekonaniu obrońcy lego stanow iska etyka normatywna spełnia podstawowe postulaty naukowości, ponieważ: I* opiera swe badania na doświadczeniu, co zapewnia jej kontakt z obiektywną rzeczyw istością moralną. 2* ostateczne wyjaśnienie badanych przez siebie zjawisk znajduje w metafizyce, dzięki czemu jej rozw lązania mają charakter koniccznościowy powszechnie ważny.

W opozycji do stanow iska ks. Stycznia wybitny przedstawiciel tej samej szkoły lubelskiej w osobie M. A. Krąpca prezentuje inny punkt wyjścia w metodzie badań etycznych. Idzie mu o to, aby zgodnie z ogólnymi założeniami egzystencjalnego lomizmu. etyce budowanej na jego gruncie zapewnić realistyczne podstawy W jego rozumieniu fundamentalną postacią „bytu moralnego'' jest akt decyzji, który pozostaje w relacji transcendentalnej do normy postępowania konstytuowanej ostatecznie przez strukturę bytu odczytyw uną przez uporządkowany ..rozum słuszny” (rano recta).

Kl nytikacja stanowisk

W .w icllc dokonanego pr/eglądu historycznego klasyfikacja najważ-i cli poglądów na problem metody etyki i jej naukowego statusu przed-t. • m mc następująco.

r1.1w /.i linia podziału odgranicza kierunki zaprzeczające możliwości i i.l. ..nią etyki normatywnej jako nauki należy tu przede wszystkim so-.. i -, i. ni, neopozytywizm i emotywizm, w Polsce Ossowska - od kiemn-> uznających taką możliwość. Wśród tych ostatnich trzeba z kolei wy-•mI» i. i. cztery główne stanowiska: kierunki etyki empirycznej (utylitaiyzm, iv»m/v- ki. Kotarbiński. Czeżowski. Znamierowski), kierunki racjonalistycz-... r-i-ino/a. Kont),kierunki intuicjonlstyczne(bergsonizm, brytyjska szko-i.i . i,. miii. lenomcnologia) oraz (w braku innego utartego terminu określmy m i a .>ikierunki intelektualistyczne. W tej w szakże grupie, z uwagi na omó-■* u mi >/-iucc. trzeba wyszczególnić tr/y orientacje: a) tradycyjno-pryncy-|.i liną (Sl >cploigc. F. Bednarski), b) empiryczno-deontologistyczną (T. Sty-• n ni ..i.i/ c) cgzystcncjalno-mctafizyczjią(M. A. Krąpicc).

t i tkicślcnic stanowiska

i v ulędmonc zostaną tu dwa aspekty: negatywny, zawierający ocenę Hyi.    n.i /tolerowanych stanowisk, oraz pozytywny, szkicujący zasadni-

. .. .I u., nty poglądu uznanego za najbardziej prawdopodobny.

I wagi krytyczne. Podaje się je w porządku wytyczonym przez przyjęty i. -i. tiwil.i schemat klasyfikacyjny

w . ..Ipow iedzi na zarzuty Durkhciim stwierdzić należy, że filozof ten od-•. mI etyce nomiatywncj realnego przedmiotu badań, ponieważ przedmiot > . i. •... (powiadał jego pojęciu faktu społecznego. To wszakże pojęcie samo t kolei nu /lumiona dowolnej konstrukcji filozoficznej, co się powszechnie i .U., m iwi zarzuca Ponadto dalsze rozważania zmierzać bę<lą do tego.

« a y k .i/iić. ze poszczególne elementy moralności (cci. dobro, imperatyw)

. i'vojc odpowiednie obiektywne uwarunkowania, a więc- wbrew twicr-• <m I )u khcima stanowią przejawy realnej rzeczywistości.

. /uty ncopozytywistów przeciwko etyce nonnatywnej wynikają z me-*...' u. :o przeniesienia koncepcji nauki i metody nauk przyrodniczych na ik i filozoficzne. w tym wypadku na filozofię moralności. Kryje się za tym ' d /nac/nc uproszczenie sprawy. Metoda etyki jest inna. ponieważ musi •    .I . losowana do właściwego jej przedmiotu, który (dowodzić tego nic

¹ 11 doiy_v /y zgoła odmiennej sfery rzeczywistość i. aniżeli świat materiał-i w ogóle cały porządek fizyczny.

t

i