57324 strona (37)

Dla wielu metod przeprowadzenie weryfikacji naukowej, chociaż żmudne i długotrwałe (wprowadzenie nowego leku trwa kilka lat), jest możliwe, a wyniki są wtedy wiarygodne. Wchodzą one do terapii z precyzyjnie ustalonymi dawkami i wskazaniami. Dla wielu innych metod przeprowadzenie badań jest trudne do tego stopnia, że do dnia dzisiejszego są stosowane bez pełnej weryfikacji naukowej.

Istnieją trzy główne źródła błędów w ocenie skuteczności leczenia stosowanego w praktyce codziennej:

1.    Samoistne ustępowanie wielu zaburzeń zdrowia.

2.    Oddziaływanie psychologiczne, towarzyszące leczeniu.

3.    Stosowanie kilku metod (leków) jednocześnie.

Możliwość samoistnego ustąpienia lub przejścia w stan remisji wielu chorób utrudnia ocenę zastosowanego leczenia. Aby uchronić się od błędu, należy znać tzw. naturalną historię danej choroby. W badaniach naukowych służą do tego celu grupy kontrolne i dobór losowy. Takie badania można przeprowadzić dla wszystkich metod fizykoterapii.

Największą trudność stanowi określenie mechanizmu działania, w tym udziału oddziaływania psychologicznego, nazywanego w terapii efektem placebo. Efekt ten sprawia, że każde postępowanie, nawet fizycznie i chemicznie obojętne, może przynieść poprawę stanu zdrowia. Problem placebo ujawnił się w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych i spowodował zastosowanie badań z podwójną ślepą próbą.

Taka próba musi być zastosowana w badaniu każdego leku, zanim znajdzie się on w aptekach. Badania polegają na podawaniu dwóch preparatów o identycznym wyglądzie i smaku. W jednym jest zawarty badany lek, w drugim nie ma czynnych substancji (np. tylko mąka lub inna obojętna substancja). Preparaty są przesyłane do szpitali, które powiadamia się, że otrzymują próbkę leku do wypróbowania w określonym zaburzeniu zdrowia. Ani lekarz podający preparat, ani pacjent nie wiedzą, czy stosują placebo, czy środek aktywny. Lekarze są zobowiązani do przesłania szczegółowego raportu o skutkach leczenia. Niezależni sędziowie oceniają skutki takiej próby, która nazywa się podwójną, bo ani lekarz, ani pacjent nie wiedzą, jakiego preparatu używają. W niektórych badaniach stosuje się pojedynczą ślepą próbę, tzn. tylko lekarz wie, jaki preparat otrzymuje pacjent. Stwierdzono jednak, że lekarz (pielęgniarka, terapeuta) wiedzący o charakterze leku (placebo czy aktywny) swoją postawą wpływają na mniejszą skuteczność placebo.

Przez stulecia placebo było prawie jedynym środkiem leczniczym. Jeszcze przed 50 laty ponad 80% podawanych leków działało wyłącznie na tej zasadzie. Obecnie odsetek ten ocenia się na ok. 40%. Podwójna ślepa próba stała się dla wielu metod leczniczych przeszkodą nie do pokonania, a z powodu korzyści, jakie przyniosła, jest nazywana „złotym standardem medycyny".

W wielu państwach istnieją instytucje sprawdzające i oceniające fizykochemiczną wartość metod leczniczych. Wśród nich największym autorytetem cieszy się Urząd Kontroli Żywności i Leków (FDA - Food and Drug Administration) w USA. W Polsce orzeczenie o dopuszczeniu danej metody do stosowania wydaje Ministerstwo Zdrowia na podstawie badań przeprowadzonych w placówkach naukowych.

Do sprawdzonych metod fizykoterapii należy promieniowanie ultrafioletowe, elek-trostymulacja ruchowa i przeciwbólowa, niektóre zabiegi termoterapii, jak np. kriotera-pia, masaże z drenażem limfatycznym i kilka innych. Wiarygodną pozycję kliniczną starają się osiągnąć magnetoterapia, laseroterapia, niektóre metody masażu i inne.

37