54910 IMG84

-■W

-■W

Rozdział

J ' literatura wobec życia społecznego

i. dzieło literackie jako fakt socjalny

Każdy u twór literacki jest zjawiskiem o charakterze społecznym v trojakim sensie tego określenia.

A. Utwór literacki jako sposób kontaktu społecznego

I Dzieło literackie należy do dziedziny faktów społecznych jako twór językowy. Jego tworzywem, materią, z której zostało uformowane, jest język, narzędzie społecznego porozumiewania się. Każda wypowiedź (skt mówienia) zawiera w sobie zawsze moment socjalny: jest przez kogoś mówiącego kierowana do kogoś innego (do słuchacza lub rozmówcy) z wyraźnym celem porozumiewania się, wymiany doświadczeń czy wywo- I hau określonych skutków. Język istnieje tylko w aktach komunikacji, I w których porozumiewający się ludzie wchodzą w pewne stosunki I społeczne, nawiązują między sobą określony kontakt. Ilekroć zachodzi I sytuacja wypowiadania się, tylekroć zachodzi również sytuacja socjalna. I Oczywistym przykładem tej współzależności jest rozmowa, dialog, I w którym uczestniczy przynajmniej dwóch partnerów-rozmówców. Ale I takie monolog, wypowiedź „dla samego siebie**, do nikogo drugiego I tk adresowana, stwarza określoną sytuację społeczną. 1 to nie tylko] v postaci tzw. monologu obrzędowego, który faktycznie jest składni* kiera nie zrealizowanego dialogu, ponieważ posiada — np. w modlitwie imaga — wyraźnego adresata (milczącym „rozmówcą” jest tu bóstwo io którego zwracają się wierzący), ale również w postaci zwykłej. Crln wiek rozwijający wypowiedź monologową jest zarówno podmiotet

i