54984 ScanImage111

226

z Nowogrodem. Odbyła się ona w 1240 r. nad Newą, gdzie walne zwycięstwo odnieśli Nowogrodzianie pod dowództwem Aleksandra Jarosławowicza, obdarzonego od tej pory przydomskiem Newski. Zwycięstwo to nie rozszerzyło zasięgu terytorialnego Księstwa Nowogrodzkiego stabilizując jedynie dotychczasowy podział terytoriów fińskich.

Akcje Chrystianizacyjnc wśród Finów Zachodnich prowadził też kościół prawosławny w Nowogrodzie, może w sposób mniej spektakularny, ale także bez szybkich rezultatów i wyraźnych konsekwencji. W kronikach istnieje informacja, że w 1227 r. Karelowic zostali ochrzczeni przy staraniach księcia Jarosława Wsiewołowicza, co jednakże nie miało żadnego znaczenia dla zmiany ich zachowań w sferze wierzeniowej (E.A. Rydzevskaja, 1970, s. 325). Przez cały XII w. związki Karelów z Księstwem Nowogrodzkim oparte były na dobrowolnie zawieranych sojuszach wojskowych. Natomiast w XIII i XIV w. przy próbach usankcjonowania władzy Nowogrodu w Karelii, jej mieszkańcy szukali sojuszników w wojskowych porozumieniach ze Szwedami. Szczególnie dotkliwe dla Karelów stały się wyprawy zbrojne Nowogrodu do ich ziem, z których najbardziej krwawa miała miejsce w 1278 r., choć nie pozwoliła Nowogrodzianom rozszerzyć stanu posiadania o ziemie karelskie. Z drugiej strony Karelowic popadali w ciągłe konflikty ze Szwecją, prowadząc politykę łupieżczych penetracji lapońskich terenów tajgowych aż do Morza Białego, skąd Szwedzi przy pomocy fińskich myśliwych ściągali zc stale przybywającej ludności trybuty i daniny. Ważniejszym jednak przeciwnikiem był Nowogród, stąd ciągle ponawiane były próby zbrojnego opanowania przez Szwedów przynajmniej dorzecza Newy i rejonu Ładogi. Wreszcie w 1323r. zawarty został pokój między Szwecją a Nowogrodem, podpisany w Pahkinasaari (rus. Oreśek, ros. Schlusselburg, szw. Nóteborg). Na jego podstawie Karelia została podzielona między Państwo Szwedzkie i Nowogród. Granica honorowana przez następne półtora wieku biegła wrzdłuż rzeki Siestaijoki, następnie Rajajoki, przecinała Przesmyk Karelski pozostawiając brzegi jeziora Ładoga wraz z grodem Kakisalmi Nowogrodowi, następnie wzdłuż zespołu jezior Sajma przecinała późniejszą prowincję Savo dochodząc do Zatoki Botnickiej. Traktat w Pahkinassari zakończył okres wypraw krzyżowych na Półwysep Fiński. Od tej pory stał sią on na wiele wieków częścią Królestwa Szwedzkiego.

Objęci ramami organizacyjnymi różnych państw: szwedzkiego, duńskiego, ruskiego czy wreszcie rosyjskiego, Finowie Zachodni zachowali odrębność swej kultury i języka niewiarygodnie długo. Nawet całkowicie zdominowani przez Słowian potomkowie Vodi jeszcze w XIX w. posługiwali się własnym językiem, zaś Wepsowie, czyli potomkowie Vesi mieli pełną świadomość swej przynależności etnicznej (V.V. Pimenov, 1975, s. 18n). Nie zapomnieli swego języka i rodowodu Estończycy, Karolowie, a także Finowie z Półwyspu Fińskiego. Dzięki temu możliwe stało się po wiekach odrodzenie ich świadomości etnicznej i pełna rekonstrukcja mowy, wykreślonej na wiele wieków z zestawu funkcjonujących języków europejskich.

BIBLIOGRAFIA

A.J. Ajhenbald, V.J. Pietruhin, J.A. Helimskij

1982 K rekonstrukcii mifologićcskih priedstavlenij Hnno-ugorskich narodov. (w) Bałto--Słavianskije lsslcdovanija. Moskwa.

V.V. Alexandrov, A.M. Tallgren

1930 Fundc aus der rómiscbcn Eisciizeit im Gouv. Novgorod. (w) Eurasia Septen-trionalis Antiqua, t. 5. Helsinki.

LV. Aleksiejev

1959 ArhieołogiĆeskije pamjatniki epohi żelcza v sriedniem ticćenii zapadnoj Dviny. (w) Yoprosy Etnieeskoj Istorii Narodov Pribałtiki, s. 273-315.

1974 „Okovskij Les” Povicsti vriemicnnyh let, (w) Kultura Srednieviekovoj Rusi, s. 5-11. Leningrad.

1978 Niekotoryje voprosy zasielcnnosti i rasvityje zapadnoruskih ziemi el v IX-X1II w. (w) Drevniaja Rus’ i Slayjanie, s. 23-30. Moskwa.

V.P. Alcksiejcv

1969 Praishożdienijc narodov vosloćnoj Jevropy. Moskwa.

G.    Anderson

1963    Bootgraves in Finland (w) Suomen Museo, Nr V, 70, s. 5-11.

A.F. Anisimov

1959    Kosmogcnióeskijc priedstavlenija narodov Sievicra. Moskwa - Leningrad.

A. Anteins

1961    Struktura, svojstva i technologjja proizvodslva źcleznyh i stalnyh izdelij Asol-skogo gorodiSca (w) Asotskojc gorodiśće, s. 175-182. Riga.

1962    Metałłurgija i technologija izgolovlenija izdelij iz ćernyb mctałłov na territorii Lalvijskoj SSR do naćaia XVIII v. Riga.

1964    Damascetic un ierakstu zobeni Latvija un to asmenu tehnologija. (w) Par lehnicas vesturi, Nr VI. Riga.

H.    Appelgren

1891 Suomen muinaislinnat. Suomen Muinaismuistoyhdistyksen Aikakauskirja, 1.12.

Hj. Appelgren-Kivalo

1907 Suomalaisia pukuja mydbemmalta rautakaudelta. Finnische Trachten aus jun-geren Eisenzeit. Helsinki.

P- Ariste

1952 Slaavlastc ja l&anemerelasle vanimaist Keellclisisl kokkupuuleist. Looming.

1954 K voprosu o razvitti livskogo jazyka. (w) Trudy Instituta Jazykoznanija AN SSSR. T. IV, s. 293-302.

1956 Formirovanije pribałtijsko-finskih jazykoy i dricvniejśij picriod ih razvitija. (w) Voprosy Etnieeskoj Istorii Estonskogo Naroda, s. 5-27. Tallin.

1960    lsuri keelenaiteid. (w) ENSV ta Kecie ja Kirjanduse lnstituti Uurimused, t. V, s. 32-52. Tallin.