59801 IMG 49 (5)

10. Dekoracja

rkł9B!iodsan»Q śnti senaologkznej polegającej na <«L

1

i qi eę & pcśtdsao! mera podjętej przez bohatera decyzji.

Fdfkbd)rpovyźsze wskazują, że walor semiologiczny dekoracji nie ialeźyb^ j pofabo od ilości znaków pierwszego stopnia. Odosobniony element może w | tcgsfią i ottnsywmejszą treść semantyczną niż cały zestaw znaków.

U) matzymstów przy otwartej kurtynie może oznaczać pewien dystans twórców [

hokeja setmobgśaRa dekoracji nie ogranicza się do funkcji jej elementów dUoiych. Kuch tych elementów, sposobów ustawiania lub zmiany dekorati I wnocą niddedy waitoki dodatkowe: użycie sceny obrotowej wzbogaca semk4> pco? potencjał dekoracji, przesuwająca się taśma z krajobrazem widocznym pnc | obo wagonu imituje nich pociągu, zmiana dekoracji dokonywana przez aktorói

widowab w stosunku do wydarzeń scenicznych i stanowić element zjawiska ob tonefo jalso ^teatr w teatrze’'.

!pk> co jest pismem, to znaczy graficznym wyobrażeniem słowa, z m 1

ry fwcj należy do systemu znaków dekoracji. Pismo spełnia w teatrze różne funl

cje sesaologśczne: przekazuje informacje uzupełniające tekst mówiony (tytuł lut mon) sceny, ruchoma gazeta), stanowi część składową dekoracji, albo wręczk* stępuje ją (w teatrze clzbietafiskim tabliczka określająca miejsce akcji).

11. Oświetlenie

Zważywszy, że sztuczne oświetlenie wprowadzone zostało do teatru stosun* kowopóżno (np. w przedstawieniach publicznych we Francji dopiero w XVH^

i używane jest głównie dla uwydatnienia innych środków wyrazu, można mieć wątpliwość, czy stanowi ono samodzielny system znaków, czy też tylko technikę na służbie innych systemów. Ale przykład sztuki, w której światło słabnie regularnie w miarę rozwoju dialogu kończącego się niemal w mroku, lub przedstawienia, gdzie w toku mowy prokuratorskiej reflektor wydobywa kolejno twarze oskarżonych - świadczą o tym, że gra świateł może spełniać niezależną funkcję semio-logiczną.

Rola sztucznego oświetlenia polega przede wszystkim na wyodrębnieniu miejsca teatralnego. Efekt ten osiąga się już w pewnej mierze przez skontrastowanie oświetlonej sceny z pogrążoną w ciemności widownią (taka przynajmniej bywa praktyka w teatrze europejskim naszego stulecia). Głównie jednak chodzi o operowanie światłem na samej scenie: w dekoracji symultanicznej reflektory skierowane na ten lub inny jej fragment określają aktualne miejsce akcji, a świetlny prostokąt może oznaczać, nawet bez dekoracji i bez rekwizytów, zamkniętą przestrzeń, na przykład pokój lub celę. Snop światła izolujący z otoczenia jakąś postać lub przedmiot staje się znakiem ich wagi, chwilowej lub absolutnej. Innym istotnym zadaniem oświetlenia jest amplifikacja lub modyfikacja waloru znaczeniowego gestu, ruchu, dekoracji, a nawet dodanie im nowych wartości semiologicznych.

Odrębne miejsce przypada projekcjom. Od strony technicznej wiążą się one z systemem oświetlenia, chociaż ich rola semiologiczna znacznie wykracza poza ten system. Stosowanie projekcji, zarówno nieruchomej jak ruchomej, przybiera w dzisiejszym teatrze najróżniejsze formy. Stała się ona technicznym środkiem komunikowania znaków należących do różnych systemów (dekoracja wyświetlana), a nadto zdolna jest tworzyć znaki bardziej złożone. Weźmy projekcję filmową włączoną do spektaklu teatralnego. Powinno się ją rozpatrywać w kategoriach semio-logii filmu, natomiast sam fakt zastosowania tej projekcji jest dla widza teatralnego znakiem wyższego stopnia: „rzecz dzieje się równocześnie w innym miejscu” albo „są to wspomnienia czy marzenia postaci scenicznej”.

12. Muzyka

Łatwo dostrzec znaczeniową funkcję muzyki opisowej czy też programowej, a szczególnie muzyki naśladowczej, która odtwarza, podobnie jak onomatopeja, dźwięki naturalne (śpiew ptaków i odgłosy burzy w VI Symfonii Beethovena). Naukowe naświetlenie semantycznych i semiologicznych aspektów muzyki wymaga jednak analizy sięgającej do jej podstawowych struktur, jak: rytm, melodia, harmonia, opartych na wspólzaieżnościach między natężeniem, wysokością, barwą i czasem trwania dźwięków. Badania w zakresie semiologii muzyki zaczynają się ożywiać dopiero w ostatnich latach.

Jeśli chodzi o muzykę stosowaną w widowisku - ten właśnie aspekt bezpośrednio nas tu interesuje - jej rola semiologiczna jest na ogół niewątpliwa. Wyrażając czy też sugerując stan emocjonalny albo nastrój, fraza muzyczna staje się zna-