IMG!24 (10)

poziomu mikrospołccznego Nic wiadomo do końca, na ile próba taka oka¹ załaby się zasadna i ety odczytania problematyki szkolnej, wychowawczej przez pryzmat relacji ogólnospołecznych przyniosłyby oczekiwany rezultat w postaci zasobu obiektywnych informacji składających się na sprawdzalną, powtarzalną wiedzę.

Zostańmy więc przy nazwach: socjologia wychowania i socjologia edukacji ze wszystkimi ich konsekwencjami, pozostając jednak świadomi faktu, że ich rozdzielanie pozostaje zabiegiem formalnym. O różnicach pomiędzy nimi nie przesądzają przecież nazwy, lecz odmienności kontekstów teoretycznych, jak i sposobów zaangażowania dyscyplin w społeczną praktykę’.

Związki socjologii wychowania z innymi naukami i sposoby badania rzeczywistości społecznej

Uwagi na lemat związków omawianej dyscypliny z innymi naukami zacząć wypada od relacji na nieco ogólniejszym poziomie. Wszelkie dyscypliny naukowe. których dotyczą powyższe rozważania mają charakter humanistyczny, bowiem ich przedmiotem zainteresowania jest człowiek w całej złożoności swego bytu. Socjologia, podobnie jak pedagogika, wyłoniła się, choć znacznie wcześniej, z filozofii. Wszelkie refleksje na temat wychowania, istoty tego procesu¹, związku duchowego mistrza i ucznia mają charakter filozoficzny, oparte są na poszukiwaniu jego sensu, wskazywaniu wartości w działaniach wiodących człowieka „ku jego wyższym przeznaczeniom"¹.

O ile jednak filozofia ma charakter teoretyczny i formalny, socjologia i pedagogika to dyscypliny empiryczne, opierające swe twierdzenia na rezultatach przeprowadzonych badań. Wnioskowanie na gruncie filozofii ma inny charakter, aby udowodnić twierdzenie, podobnie jak w matematyce, należy przeprowadzić jego dowód, nie badanie empiryczne. Socjologia to dziedzina teoretyczna, pedagogika zaś ma charakter praktyczny, refleksja w jej obrębie uprawiana służy nie tylko opisywaniu rzeczywistości wychowawczej, ale i poszukiwaniu praktycznych rozwiązań problemów wychowawczych. Granice pomiędzy filozofią a socjologią także są płynne, podobnie jak umowne jest określenie pewnego typu wiedzy, refleksji tu używanego w odmetiemB do pedagogiki, jak też socjologii czy filozofii jako „nauki"². Poświęćmy Maj nieco miejsca na ustalenia dotyczące kryteriów naukowego charakteru określonej dziedziny dociekań, jak i pogranicza nauk jako kategorii wyawcnrącrj zakres jej dociekań.

Dyscyplinę naukową charakteryzują co najmniej trzy cechy:

-    przedmiot kształcenia inaczej mówiąc, ogół treści wyróżniających ją spośród innych dyscyplin;

-    swoistość twierdzeń-odnosi się do metodologii nauki, określając metody weryfikacji hipotez, falsyfikacji twierdzeń, jak i rozstrzygania sporów naukowych wewnątrz dyscypliny;

-    aspekt instutytucjonalny - funkcje jakie pełń dana dyscyplina wobec instytucjonalnej praktyki, praktyczne zastosowania jej osiągnięć, jak i siła objaśniania rzeczywistości przy pomocy generowanych w jej obrębie teorii.

Obok czynników różnicujących są także i dziedziny, które tworzą sytuację pogranicza między naukami. Są to:

-    granice kształtowania - problemy rozstrzygane na gruncie danej nauki często przekraczają zakres jednej dyscypliny i wówczas pojawiają się trudności z jej wyodrębnieniem spośród tych, z którymi dyscyplina owa współpracuje;

-    granice językowe każda dyscyplina naukowa ma własny, specyficzny słownik bazowy, w którym wyrażane są podstawowe pojęcia i zależności między nimi, język jest ponadto elementem kształtowania tożsamości naukowej, wyznacza poziom refleksji i stanowi o zakresie podejmowanych analiz;

-    granice wiedzy określają ciągłość wiedzy, pewną wspólnotę między tradycją a nowoczesnością, w obrębie której nowe odczytania i interpretacje uzupełniają czy zastępują elementy starsze, zdezaktualizowane czy rttnej uniwersalne;

-    granice instytucjonalne - wyznacząją kontekst praktycznego dnałmu będącego pochodną refleksji naukowej, rozwijanej w obrębie danej dziedziny, stanowiąc ojej interdyscyplinarności i wyznaczając reguły ujpóhł/iahan pomiędzy specjalistami w obrębie pokrewnych dyscyplin naukowych.

1

   l • Nhnb. Vptdnem pedagogii ipttecrmj. Zagadnienia lto¹cl\c^no-mctodologicznt. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2007.

*    B Śhwenki. Program wychowawczy szkoły, WStP. Wircuwa 2002

S Kuaowiki, Podstawy współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Salc/juńxkic, Łódź

2

Porównaj m.in.: J. hetmta, op.ciL,t- IIP inasi