60230 na dz z pol017

36

darczego było bowiem zjawiskiem szerszym, związanym z istnieniem względnie stałej infrastruktury obiegu informacji drogą kontaktów - dyfuzji.

W III tysiącleciu p.n.e. na ziemiach polskich nastąpił wyraźnie dostrzegalny wzrost znaczenia gospodarki wypaleniskowej, a także upowszechnienie się przy obróbce ziemi prymitywnych radeł ciągnionych przez woły. Około 2000 lat temu, mimo istnienia na ziemiach polskich niesprzyjających warunków klimatycznych, nadal żywe były różne techniki rolnicze, a więc prastare kopieniactwo, tradycyjna uprawa orna i uprawa żarowa (wypa-leniskowa), polegająca na wypaleniu niewielkiej części lasu, ściętego i wysuszonego oraz sadzeniu w ciepłym jeszcze popiele ziaren.

Pod koniec młodszej epoki kamienia na obecnych ziemiach polskich doszło do upowszechnienia się gospodarki przemienno-odłogowej. Doprowadziło to z czasem do tworzenia się już bardziej skomplikowanych systemów agrarnych i wyraźnego podziału rejonów upraw na dwie strefy: pola stałe, lokalizowane w pobliżu siedzib ludzkich i tereny eksploatowane okresowo, z przerwami właściwym dla gospodarki przemienno-odłogowej. W dorzeczu Odry i Wisły funkcjonowały w tym czasie różne systemy u-praw.

Podsumowując stwierdzić możemy, iż w młodszej fazie epoki kamienia (neolicie) społeczeństwa zasiedlające tereny dzisiejszej Polski opierały swoją egzystencję w dużej mierze na uprawie ziemi stosując, wszystkie znane wówczas techniki jej uprawy.

Drugim, niezwykle ważnym działem gospodarki była niewątpliwie hodowla zwierząt. Od początku funkcjonowania nowego modelu gospodarki dawni mieszkańcy terenów dzisiejszej Polski trzymali krowy, świnie, kozy, owce i psy. Przypuszczać możemy, iż hodowla miała już w tym czasie charakter stacjonarny, tzn. wypasane w okolicach ludzkich siedzib zwierzęta zaganiano na noc do przydomowych zagród. Rola chowu wzrastała stopniowo i była ściśle uzależniona od zmian dokonujących się w uprawie ziemi. W niesprzyjających warunkach klimatycznych wzrastało też okresowo jej znaczenie.

Przez całą młodszą epokę kamienia nadal istotne znaczenie miały dawne, tradycyjne sposoby pozyskiwania żywności, a więc zarówno zbieractwo, łowiectwo jak i rybołówstwo. Rośliny dziko rosnące zbierano nie tylko w celach konsumpcyjnych, ale także leczniczych, do sporządzania różnego rodzaju barwników czy też łowieckich trucizn. O roli łowiectwa i rybołówstwa świadczą niewątpliwie kości i rogi dzikich zwierząt jak i ości ryb znajdowane w warstwach kulturowych osad z młodszej epoki kamienia. Polowano zarówno na duże zwierzęta, jak i na drobne drapieżniki oraz gryzonie.

Zwierzęta żyjące dziko w lasach dostarczały nie tylko mięsa, ale także różnego rodzaju surowców.

W szeroko rozumianej gospodarczej działalności grup ludzkich zasiedlających w neolicie tereny dzisiejszej Polski ważną rolę odgrywały różnego rodzaju surowce. W początkowym okresie neolitu, tak jak i poprzednio. duże znaczenie miał krzemień. Ograniczony zasięg występowania surowców krzemiennych sprawiał, iż coraz większego znaczenia nabierał kamień. Wyrabiano z niego zarówno narzędzia pracy (siekiery, motyki, to-pory. dłuta, siekieromłoty, gładziki, żarna i rozcieracze), jak i broń. Obróbka kamienia i wytwarzanie z niego przedmiotów codziennego użytku osiągnęło. zwłaszcza w schyłkowych fazach neolitu, bardzo wysoki poziom. Na ziemiach polskich wyrabiano już bowiem starannie wyszlifowane symetryczne toporki kształtu łódkowatego oraz piękne czekany kamienne z gu-ziczkowato zgrubionym obuchem.

Ważnymi surowcami były także: róg. kość i skóry zwierząt. Obróbka rogu i kości była niewątpliwie trudna i pracochłonna, a mimo to wytwarzano z tych surowców szereg przedmiotów codziennego użytku. Przedmioty wykonywane z rogu i kości miały niejednokrotnie starannie wygładzone powierzchnie. Przypuszczać więc możemy, iż stosowano już w tym czasie zmiękczanie kości i rogów w kwasach roślinnych. Bez tych zabiegów trudno sobie bowiem wyobrazić tak staranną i dokładną obróbkę wymienionych surowców.

Mimo braku danych przyjąć możemy, iż neolityczni mieszkańcy ziem polskich wykorzystywali w szerokim zakresie skóry zwierzęce i futra. Surowce te wykorzystywano do szycia różnego rodzaju odzieży, także do pokrywania dachów domostw'.

W młodszej epoce kamienia niezwykle popularnym zajęciem była obróbka drewna, z którego wykonywano różnego rodzaju drobne przedmioty codziennego użytku. Drewno wykorzystywane było także jako surowiec do budowy domów.

Od młodszej epoki kamienia poczynając mieszkańcy ziem w dorzeczu Odry i Wisły opanowali umiejętność produkcji naczyń glinianych. Miała ona wprawdzie prymitywny charakter, ale formowane ręcznie z masy ceramicznej naczynia po wypaleniu pełniły z powodzeniem różnorakie funkcje w gospodarstwach domowych.

W młodszej epoce kamienia na obszarach dzisiejszej Polski pojawiły się także nieznane do tej pory budowle mieszkalne i gospodarcze, tworzące zabudowę nowych form osiedli ludzkich. Zmiana form osad i typów budynków wiązała się ściśle z nowymi, bardziej osiadłym trybem życia. Najbar-