60340 skanuj0033 (50)

6S NAUKA O AKIM HLUD/KK H

Za akty nakazane natomiast uważa się akty spełnione przez inną władzę człowieka pod wpływem nakazu ze strony woli. Mogą to być akty za* równo wewnętrzne (np. akt pamięci czy wyobrażali), jak i zewnętrzne (np spacer). Z kolei zewnętrzne ich wykonanie może przybierać nader rozma itc kształty. Polegać ono może albo na działaniu pozytywnym, czyli na spcl nlcniu przez człowieka odpowiedniej czynności (uderzenie kogoś ręką) albo na zaniechaniu czynności, która leży w mocy człowieka i której podjęcie sprawiłoby inny slan rzeczy (np. nie przeszkodzenie dziecku wejść na kru chy lód). Działanie zaś pozytywne może być bezpośrednie, o ile wywołuje pewien skutek bez pośrednictwa innych osób (np. sam strącam jabłko z drze wa ręką albo kijem), albo też pośrednie, o ile dzieje się to przy pomocy innej osoby (np. gdy ktoś nakazuje komuś spełnić jakąś czynność).

Nic trzeba dodawać, że akty nakazane zakładają zawsze odpowiedni udział rozumu i woli. Owszem, w strukturze aktu nakazanego czynnik ra-cjonalno-wolitywny pełni rolę istotną i zasadniczą. Kierunki behawiory-styczne w etyce kładące nacisk na zewnętrzną stronę działania ludzkiego spotkać się muszą ze zdecydowaną krytyką ze strony etyki chrześcijan skiej. W każdym akcie człowieka, również nakazanym, najważniejsze jest to, co jest duchowe i wewnętrzne, i ono określa jego właściwą treść.

Wyodrębnienie grupy aktów nakazanych nie oznacza zatem żadną miarą zapoznania roli pierwiastków poznawczo-wolitywnych w kształtowaniu struktury świadomych działań ludzkich. Zmierza ono natomiast do tego. aby podkreślić, żc znaczna część aktów spełnianych przez człowieka ma charakter złożony z pierwiastków duchowych oraz innych jeszcze elementów, mianowicie czynności zmysłowych, a także czynności czysto zewnętrznych, materialnych. Stanowią one integralne składniki rzeczywistości tych aktów rozpatrywanej w jej pełnych wymiarach i dlatego nie mogą być pomijane w trakcie analiz etycznych.

W sumie stwierdzić należy co następuje: pojęcie aktów samorodnych wskazuje, żc w sferze działania ludzkiego mieści się pewien obszar wy łącznic duchowy, stanowiący domenę samej tylko woli podmiotu dzialaj;i ccgo; natomiast pojęcie aktów nakazanych dowodzi, żc są również dziedziny, w których zaangażowane są inne władze człowieka, wpływające konsc kwcntnic w bardzo zasadniczy sposób na właściwy kształt spełnianych przez nic aktów. Z tego względu etyce chrześcijańskiej nic grozi ani nicbczpie czcństwockstcrioryzacji w pojmowaniu natury aktu ludzkiego, ani też jego jednostronnej interioryzacji.

l*i . ..k.i/|i warto nadmienić, ze zdolność woli ludzkiej do kierowania m-. . * Ud/aini przedstawia się różnic. Są władze, które nic mogą się oprzeć . woli. np. możność poruszania się (lokomocji). Mówi się wtedy, żc t«l/i nimi despotycznie, jakby jej były niewolniczo poddane Bywa

•    • /,. i tuk. żc wola może tylko w pewnym stopniu wpływać na aktywność ¹1. tl<>itej władzy, np. pamięci, a przede wszystkim wyobraźni. W takich

- i . U li pt/ypisujc się woli tylko polityczną zdolność kierowania tą w ła-'•1    . . i podobna do umiejętności, dzięki której rządzący kierują posłępo-

• ...... swmch wolnych podwładnych.

' Skty w pełni świadome i akty częściowo świadome

/ akty w pełni świadome uważamy te, w których ma miejsce pełne i ■ m .ni ilobia (celu), tak żc człowiek w ic, co robi, a równocześnie czyni ' • r . pełnej zgodzie ze strony woli.

¹ d tów częściowo św iadomych zalicza się natomiast te, przy wykonywa.....i i..iM li bądź poznanie rozumowe, bądź wolność wyboru woli została

► m»4< inun ograniczona na skutek oddziaływania na nic jakiejś przeszkody.

W . , p ułkach, kiedy zakłócenie działania rozumu i woli dokonuje się pod *. m pilicgoś wyjątkow o silnego czynnika organicznego bądź zewnętrz-i« tak akr przy biera postać odruchu, mamy do czynienia z tzw. aktami i „u /ii) ml. Jeżeli mimowolność ich nic znosi całkowicie świadomości

•    i . >.... i należą one jeszcze do grupy aktów częściowo świadomych, w przc-

•    ittn ru/ic zaliczyć je wypada do aktów niedobrowolnych. Jest to więc " .»l >• tc.lnin, nietypowa.

»« w az świadomość należy do istotnych elementów konstytuujących •i w. i, , stanów iący właściwy przedmiot badań etyki, wobec tego wszelkie **#*••" Aim' iw t.idomości pociąga za sobą daleko idące konsekwencje przy ■*••• i .mu moralnej strony aktu ludzkiego. Nic więc dziwnego, żc zagadnie-- |" n > kml zasługuje na dokładniejsze potraktowanie. Wpierw jednak po-¹ " » \ s pada parę słów ostatniej kategorii aktów ludzkich wyodrębnionej i misi i su- uświadamiania sobie przez podmiot swojego własnego zamic-'••••*« rowanego ku odpowiedniemu aktowi zewnętrznemu.

' kkt\ zamierzone aktualnie, wirtualnie i habitualnic

•    •" u-i na czynnik zamierzenia, określający podstawę tego rozróżnie

niu monc akty bywają (nawet częściej) nazywane intencją i wtedy *ię terminologię: intencja aktualna, wirtualna i habitualna.